In 2050 wil de Nederlandse overheid een volledig circulaire economie hebben: een systeem waarin grondstoffen eindeloos worden hergebruikt. Gemeenten stimuleren afvalscheiding om recycling van grondstoffen mogelijk te maken.

Hoe gemeenten afval inzamelen en scheiden, mogen ze zelf bepalen.

Volgens Miranda Boer van het Afvalfonds Verpakkingen willen de meeste mensen best vrijwillig afval scheiden: "We weten dat mensen het belangrijk vinden en uit zichzelf doen. Kijk maar naar het inzamelpercentage van papier, karton en glas: dat ligt allemaal rond de 90 procent. Het idee iets goeds voor het milieu te doen motiveert. Tegelijkertijd zien we ook dat hoe lastiger het systeem wordt, hoe meer mensen afhaken."

De algemene afvalgroepen zijn overal hetzelfde. Wie begint met het scheiden van papier en karton, PMD (plastic, metaal en drankpakken), gft (groente-, fruit- en tuinafval) en restafval komt al een heel eind.

"Er is een aantal producten dat je niet meer kunt hergebruiken als je ze niet vanaf de bron scheidt", vertelt Mariska Joustra van Milieu Centraal. "Textiel, papier, karton, glas en gft-afval bijvoorbeeld. Textiel en papier kan tot vezels worden teruggebracht en hergebruikt, maar alleen als het niet tussen het andere afval zit." Volgens Joustra gaat het vooral mis bij gft en plastic: "Daar wordt vaak ander afval bij gegooid. Maar als er bijvoorbeeld te veel plastic bij het gft zit, kun je het niet meer composteren. Dan wordt de hele partij afgekeurd."

Ook binnen deze overzichtelijke categorieën is een fout snel gemaakt. "Neem pizzadozen", zegt Boer. "Als het een diepvriespizza is, kun je de doos bij het karton en papier stoppen en de plastic verpakking bij het PMD. Maar als het een afhaalpizza is, met etensresten aan het karton, dan moet het bij het restafval."

En waar etensresten karton tot het restafval veroordelen, is bij plastic juist weer het tegenovergestelde aan de hand: "Plastic mag altijd bij plastic, ook als er nog etensresten aan zitten."

De reden voor die tegenstellingen ligt in het recycleproces, dat per grondstof verschillend is. Etensresten en vet zijn funest voor papier en karton, maar maken voor plastic weinig uit. Daarentegen zijn er ook weer plastic producten die op hun eigen manier lastig zijn: "Neem de lange linten in een videoband of het net van een kerstboom, bijvoorbeeld. Dat kan de machine doen vastlopen." En de zak van een stokbrood, die zowel plastic als papier bevat, mag bij geen van beide en moet bij het restafval. Overzichtelijk is anders.

Verwarring kan volgens Joustra een serieuze belemmering zijn: "Sommige mensen twijfelen en komen er niet uit. Het helpt ook niet mee dat sommige mensen nog steeds denken dat al het afval op één hoop eindigt. Dat is absoluut niet waar. En afval scheiden vraagt soms om meer woonruimte. Die ruimte heeft niet iedereen."

Volgens Boer is het daarom belangrijk om het te proberen, ook als het scheiden niet altijd perfect gaat: "Foutjes gebeuren, maar komen ook wel goed. Eén vuile pizzadoos in het karton maakt niet al het karton onbruikbaar. De techniek om te scheiden en hergebruiken wordt steeds geavanceerder. Het is een ander verhaal als mensen doelbewust hun kattenbak in de PMD-bak legen of er een grijze zak in gooien. Als je dat vaak genoeg doet, wordt het vroeg of laat onwerkbaar."

Wie wil weten wat waar hoort, vindt op de website van Milieu Centraal een goede wegwijzer. "We willen niet de indruk wekken dat iedereen er een studie van moet maken. Scheid naar eer en geweten. Een foutje is geen ramp, de techniek kan veel goedmaken."