NU.nl
De kerstboom in huis is een traditie die je bijna niet meer weg kunt denken. Waarom halen we een boom in huis? Wat maakt een boom eigenlijk een kerstboom? En waarom zingen we O dennenboom?
We hangen de kerstboom vol met lichten, kerstballen en andere versieringen en laten hem staan tot na Oud en Nieuw. Als je volgens de traditie wil leven, is hij op 6 januari weg: de dag van Driekoningen.
Een kerstboom is vooral een symbool, en niet zozeer een type boom, zegt groothandelaar Siv van Hegelsom van Santa's Office. "Bij een kerstboom is vooral de vorm belangrijk. De kerstboom is gelaagd en heeft een piramideachtige vorm. Officieel een kegelvorm. Zo kun je hem makkelijk versieren. Bij echte kerstbomen wordt er gebruikgemaakt van naaldbomen. Die zijn makkelijk in die kegelvorm te snoeien."
Kerstbomen moeten jaren groeien voordat ze worden geoogst
Leuk om te weten: ze groeien dus niet zo keurig in een driehoek richting de piek zoals ze in de woonkamer staan. Kwekers zijn gedurende het jaar druk in de weer om de gewenste vorm in de bomen te krijgen. Het duurt overigens jaren tot de boom een beetje formaat heeft. Een fijnspar heeft een jaar of zes nodig, een nordmann wel tien jaar.
In Nederland is de meest verkochte kerstboom de nordmann, die meestal wordt gekweekt en geoogst in Denemarken. Vroeger werd er veel gebruikgemaakt van de fijnspar, maar de naalden bleven niet goed zitten, zegt Hans van Haperen van Kerstbomenhof.
"Nu is de nordmann een populaire kerstboom. Het is een goede naaldvaste boom met naalden die zacht aanvoelen. Ook de omorika komt veel voor: daarvan blijven de naalden ook goed zitten en zijn de takken voller." Volgens Van Haperen komen ook de sterk geurende fraserspar en de blauwspar (met een blauwe gloed) voor.
Het versieren van (kerst)bomen wordt al eeuwen gedaan.
Geschiedenis van de traditie met kerstbomen
De kerstboom zoals we hem kennen is waarschijnlijk vanuit Germaanse tradities ontstaan. In de zestiende eeuw werden er al bomen versierd voor de viering van winterfeesten, al was dat destijds vanuit de kerk gezien een heidens symbool. Voor de gebruikers staat de boom juist voor vruchtbaarheid en vernieuwing. De Duitse theoloog Maarten Luther verklaarde de boom als symbool voor de geboorte van Jezus Christus. Daar ontstaat de koppeling met Kerst.
Op Nederlandse zondagsscholen werden in de negentiende eeuw bomen neergezet rond de kerstdagen en op die manier werd deze traditie bekend onder de Nederlanders.
Ook de kunstkerstboom is ouder dan je waarschijnlijk denkt: in 1883 begonnen winkelketens met het verkopen van kunstkerstbomen, schrijft geschiedenismagazine Historiek. Ze waren gemaakt van geverfd dons. Rond 1920 werd de kunstboom pas echt populair: een nepboom hergebruiken was goedkoper dan ieder jaar een nieuwe boom kopen.
Overigens hadden bomen die het hele jaar door groen bleven altijd al een speciale betekenis voor mensen. Takken van naaldbomen worden al eeuwen boven deuren en ramen gehangen, zoals we onze huizen er nu mee versieren. Zelfs de oude Romeinen deden dat. In veel landen werd geloofd dat de altijd groene takken geesten en heksen verjoegen.
Tot slot een aardig feitje voor bij de kerstdis: als de boom wordt toegezongen, klinkt het O dennenboom. Maar hebben we niet geleerd dat het een naaldboom is, een spar? Natuureducatiecentrum IVN legt uit dat een den inderdaad een andere soort is. Waarschijnlijk is de fout ontstaan bij een vertaling uit het Duits: tannenbaum is vertaald naar dennenboom, maar tannen betekent eigenlijk naald.
