Met de stijgende huurprijzen in de afgelopen tien jaar bevindt de overheidsdienst zich midden in de storm van de wooncrisis. Grofweg één op de drie Nederlanders woont in een sociale huurwoning of kamer en kan zich richten tot de Huurcommissie op het moment dat een verhuurder een te hoge huurprijs vraagt of te veel servicekosten rekent. Voor het eerst in jaren kan de Huurcommissie de wettelijke termijn van vier maanden halen bij het afhandelen van klachten.

Uitspraken van de Huurcommissie zijn juridisch bindend. De huur móet omlaag als dat oordeel er is, maar dankzij 'achterstallig onderhoud' bleef een stuwmeer van bijna tienduizend klachten op de plank liggen.

Onder aanvoering van Asje van Dijk, gepensioneerd bestuurder (voormalig burgemeester van Barneveld), is dat in ruim een jaar tijd teruggebracht naar 4.500. Bij een niveau van 3.500 klachten kan de wettelijk gestelde termijn van vier maanden weer worden gehaald. "Ik kan niet beloven dat dat komend jaar bij iedere zaak lukt, maar wij staan met een team klaar om een uiterste inspanning te doen", zegt Van Dijk.

Zijn er zaken afgeraffeld, als het tekort blijkbaar zo snel kan worden weggewerkt?

"We hebben extra mensen ingewerkt om ons te helpen en die blijven ook komend jaar bij ons werken. Bij eenvoudige zaken mag ik als voorzitter een klacht afhandelen zonder dat het een zittingsprocedure hoeft te doorlopen. Van dat instrument heb ik vaker gebruikgemaakt dan mijn voorgangers. Als een studentenkamer van 20 vierkante meter in een eerdere procedure te duur is gebleken, dan kun je na een huurprijscheck met zekerheid zeggen dat in soortgelijke gevallen een kamer van hetzelfde formaat in hetzelfde complex ook te hoog is geprijsd."

Voor de Huurcommissie is het woningwaarderingsstelsel leidend: het aantal vierkante meters, aantal kamers, energielabel en andere kenmerken bepalen samen de huurprijs. Schimmel of lekkages hebben ook invloed. Nadat je zelf een huurprijscheck hebt gedaan, kun je om een oordeel vragen. Nadeel van de huidige woningnood is dat veel huurders bang zijn om de confrontatie te zoeken met hun huisbaas, zo ervaart belangenbehartiger de Woonbond. Vooral omdat tijdelijke huurcontracten de norm zijn geworden, zoals uit journalistiek onderzoek bleek.

Die tijdelijke contracten zijn in 2015 ingevoerd. Is het niet zuur dat huurders daardoor minder goed zijn beschermd?

"Ik herken het probleem. De tijdelijke contracten zijn bedoeld om leegstand tegen te gaan. Laat ik benadrukken dat je ook met een tijdelijk contract je recht kunt halen. We hadden laatst een zaak in Zaandam. Een rijtjeshuis werd verhuurd aan vier studenten die ieder 600 euro per maand betaalden, in totaal 2.400 euro. Dat is excessief. De studenten maakten hun zaak en we hebben de huur teruggebracht naar 200 euro per persoon."

Maar de verhuurder kan de studenten na een jaarcontract op straat zetten en het bij vier nieuwe studenten opnieuw proberen.

"Dat voelt vanuit medeburgerschap onredelijk, maar het is een politieke afweging geweest met tijdelijke contracten te werken. Met de invoering van de nieuwe Wet Goed Verhuurdershap kan een gemeente straks een vergunningensysteem invoeren. Als verhuurders vaak over de schreef gaan, kan de vergunning worden ingetrokken. Dat wordt een taak van de gemeente. Er hoort beter toezicht en handhaving bij."

De WOZ-waarde telt mee bij het bepalen van de huurprijs, waardoor op veel plekken sociale huurwoningen worden geliberaliseerd en dus geen huurbescherming meer kennen. Vanaf januari wordt die invloed beperkt, maar het demissionaire kabinet komt met allerlei uitzonderingen. De Woonbond vindt dat moeilijk uit te leggen. U ook?

"Het is niet heel gek dat de WOZ meetelt, want een appartement in Amsterdam is vanwege de ligging meer waard dan hetzelfde appartement in Appingedam. Het pakte dankzij de exorbitante huizenprijsstijgingen verkeerd uit. Wij hebben de wet uit te voeren, dus gaan ons best doen die zo goed mogelijk toe te passen op de situaties die we tegenkomen."

Het is toch ook moeilijk uit te leggen dat een overheidsinstantie de wettelijke termijn van klachtenafhandeling niet haalt?

"Het is een ernstig gebrek geweest en deprimerend dat zoveel mensen zo lang moesten wachten vanwege de coronabeperkingen en te weinig capaciteit. Dat het soms een jaar of langer kon duren voordat je iets van ons hoorde, was onverteerbaar. Niet goed voor huurder én verhuurder. We zijn ook nog niet helemaal klaar. De teksten op onze website zijn begrijpelijker gemaakt, maar we vinden dat mensen ook moeten kunnen bellen. Daarom komt er een klantencontactcentrum. We willen dat huurders en verhuurders laagdrempelig contact opnemen om hun recht te halen."