Veelvoorkomende redenen voor het niet kunnen betalen van de termijnbedragen van je hypotheek zijn het verliezen van je baan, andere schulden, arbeidsongeschiktheid en echtscheidingen. Daarnaast komt het ook voor dat variabele hypotheekrentes stijgen, waardoor de financiën onder druk komen te staan.

In 2016 meldden 89.000 mensen zich voor schuldhulpverlening bij de Nederlandse branchevereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren (NVVK). "Lang niet al deze mensen hebben problemen met het betalen van hun hypotheek. Gemiddeld hebben zij veertien schuldeisers, maar bij ongeveer een vijfde van hen gaat het ook om een hypothecaire schuld", licht Marco Florijn van de NVVK toe. "Dit lage percentage wordt verklaard doordat mensen met zoveel schuldeisers vaak in de bijstand zitten en geen koopwoning hebben."

"De huizenmarkt trekt aan, daardoor denken veel mensen dat deze problemen minder voorkomen, maar dat is maar in bepaalde regio's zo, in heel veel regio's geldt dit optimisme niet", volgens Florijn.

Je hypotheekverstrekker gaat, bij het uitblijven van betaling, meestal over tot het versturen van een betalingsherinnering, gevolgd door een aanmaning. Heb je dan nog steeds niet betaald, dan volgt een aanmaning met incassokosten. Daarna proberen ze telefonisch contact met je te krijgen of ze benaderen je via sociale media. Pas als dat niet lukt, loop je het risico je huis kwijt te raken. Bijvoorbeeld via een executieverkoop.

Deskundigen adviseren unaniem om meteen aan de bel te trekken als je problemen hebt met het betalen van je hypotheek. Samen met je hypotheekverstrekker ga je op zoek naar een oplossing. Voor deze partij is het ook onwenselijk om deze situatie te laten voortduren. Hoe eerder je laat weten problemen te hebben, hoe meer de bank geneigd is om met je mee te denken. Als je je schuld al op hebt laten lopen, schept dat geen vertrouwen.

Jelle Wijkstra van de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) benadrukt dat contact tussen klant en bank heel belangrijk is bij een betaalachterstand. "Er is banken veel aan gelegen om klanten met een betalingsachterstand op de hypotheek te helpen bij het vinden van een oplossing. Daarom hebben ze uitgebreide programma's om betalingsachterstanden te voorkomen en indien nodig op te lossen."

"Snel na het ontstaan van de achterstand nemen banken contact op met de klant. Tijdens dit gesprek wordt met de klant gesproken over de achterstand en de oorzaak. Ook wordt vastgesteld of de achterstand eenmalig is en snel kan worden ingelopen of dat er sprake is van een structureel betaalprobleem."

"Afhankelijk van de uitkomst wordt een betalingsregeling getroffen of een gesprek gepland om de mogelijkheden te bespreken", zegt Wijkstra. "Dit kan gericht zijn op het verlagen van de hypotheeklasten door aanpassing van de lening(voorwaarden) of bijvoorbeeld de inzet van andere hulp zoals een budgetcoach. Mede daardoor is het aantal problematische betalingsachterstanden in de afgelopen jaren ondanks de crisis zeer beperkt gebleven."

Wellicht is uitstel van betaling of een overbruggingskrediet al voldoende om even wat financiële lucht te krijgen. Op het moment dat je iets extra's te besteden hebt, zoals een bonus, vakantiegeld of dertiende maand, loop je je opgelopen achterstand weer in.

Laat je hypotheek langer doorlopen zodat je maandlasten iets dalen. Pas wel op dat je hiermee niet het probleem verplaatst naar een aantal jaren later. 

Kijk of een andere hypotheekvorm je lasten iets verlicht. Bij het oversluiten krijg je echter meestal te maken met een boeterente van je hypotheekverstrekker en met de kosten voor een adviseur, notaris en een nieuwe taxatie. Vraag daarom een financieel adviseur een goede berekening te maken voordat je deze optie kiest.

Klop bij je gemeente aan voor schuldhulpverlening bij een plotselinge daling van je inkomen. Veel gemeenten verstrekken een woonkostentoeslag om je te helpen met je hypotheeklasten.

In het ergste geval, als je er niet uitkomt met je hypotheekverstrekker of als het hen niet lukt om contact met je te leggen, kunnen ze overgaan tot een executieverkoop. Op het moment dat dat gebeurt en de hypotheekverstrekker er geen vertrouwen meer in heeft dat je je schuld gaat voldoen, kan je de executieverkoop van je woning niet meer voorkomen.

Dit is zowel voor jou, als voor de bank niet wenselijk. Opkopers, beleggers, investeerders of banken bieden op je woning. Je eigen hypotheekverstrekker biedt vaak mee om een bodemprijs vast te stellen. Bij de executieverkoop wordt een huis meestal zo'n 35 procent onder de werkelijke waarde verkocht. Dat kan ervoor zorgen dat je een restschuld krijgt. En deze belemmert hoogstwaarschijnlijk het verkrijgen van een nieuwe hypotheek. Een ander huis aankopen, is dan bijna onmogelijk.

"Een executieverkoop is in niemands belang", stelt Jelle Wijkstra. "De bank zal er dan ook alles aan doen om die te voorkomen. Het aantal executieverkopen was daardoor ondanks de crisis erg laag en schommelde rond de 2.100 per jaar, blijkt uit cijfers van het Kadaster."

Banken zetten een executieverkoop enkel in als de klant helemaal niet meewerkt aan een oplossing, of bijvoorbeeld als er sprake is van fraude. Het uitgangspunt bij executieverkoop is een vrijwillige verkoop waar de bank samen met de klant probeert een zo hoog mogelijke opbrengst te realiseren. Gedwongen verkoop is pas aan de orde als klanten niet mee willen werken, wanneer klanten bijvoorbeeld spoorloos zijn of ze door beslagleggers gedwongen worden om tot verkoop over te gaan."

Als je, bijvoorbeeld door een gedwongen verkoop, te maken krijgt met een restschuld, staat dat vaak de aankoop van een nieuwe woning in de weg. 

"Voorheen bleef die restschuld staan waardoor mensen in plaats van met een minnelijke regeling van drie jaar, terechtkwamen bij de Wet schuldsanering natuurlijke personen (Wnsp). Dat is een saneringstraject dat veel strenger is. Door die periode terug te brengen van twintig naar vijf jaar, hebben mensen met schulden iets meer financiële bewegingsruimte. De hypotheekverstrekkers moeten hier echter wel aan mee willen werken," stelt Marco Florijn.

In de praktijk gebeurt dat al volgens Jelle Wijkstra van de NVB. "Banken streven ernaar om klanten niet 'levenslang' te achtervolgen met een restschuld. Op basis van maatwerkafspraken en maximale inspanning van de klant kan deze periode veelal beperkt worden tot maximaal vijf jaar. Dit is al de huidige werkwijze bij veel banken." 

Marco Florijn: "Tijdens de crisis zagen we het aantal mensen met een restschuld of problemen bij het afbetalen van hun hypotheek stijgen, je merkt wel dat dat nu steeds minder wordt. Als je problemen hebt met het betalen van je hypotheek, neem dan meteen contact op je met je bank. Eigenlijk bij alles."