NU.nl
Soms komen meerdere mensen met dezelfde vraag. Het viel een aantal lezers op dat de wieken van oude molens van voren gezien altijd linksom draaien, terwijl die van hun moderne broertjes de andere kant op draaien. Hoe zit dit precies?
Weet jij hoe Nederland het water de baas is? Doe de test van Quest!
De bekendste verklaring waarom oude windmolens naar links draaien is vanwege het materiaal waar ze van gemaakt zijn. De roeden (de twee houten balken waarop de wieken bevestigd zijn en die samen een kruis vormen) zijn gemaakt van een boomstam. Die stam kreeg een rechtse draaiing mee toen de boom nog groeide. De zon draait elke dag vanuit het oosten langs het zuiden naar het westen, en de boom draaide mee.
Door de wieken van een molen juist de andere kant op te laten draaien, dus naar links (tegen de klok in), draai je tegen de barsten in het hout in, waardoor je deze barsten dichtdraait. Zo zal het hout niet snel scheuren.
Maar dat is niet het hele verhaal.
Hout zonder fout
Het lijkt er niet op dat dit de reden is. Houtonderzoeker René Klaassen van Stichting Hout Research laat weten: "De roeden moeten behoorlijke krachten weerstaan. De sterkte is niet alleen afhankelijk van de houtsoort, maar ook van de houtkwaliteit. De roeden zullen gemaakt worden van foutvrij hout."
Foutvrij hout is recht van draad, zoals dat heet, en heeft dus geen draairichting. Zulk hout komt van bomen die in dichte bossen groeien.
Molenaar is rechts
Gelukkig zijn er nog andere kandidaat-antwoorden. Zoals dit: de meeste mensen zijn rechtshandig, de meeste molenbouwers dus ook. Voordat er windmolens waren, maalden mensen met de hand. Dan draai je over het algemeen de bovenste steen linksom. Wil je datzelfde effect in de molen, dan krijg je linksdraaiende wieken.
Zit daar wat in? Daar kun je vraagtekens bij zetten. NRC Handelsblad boog zich in 1993 al over deze kwestie. Woordvoerders van vereniging De Hollandsche Molen vertelden de krant dat de molensteen vaak indirect werd aangedreven. Er zat nog een steenspil tussen, een as die de richting weer omdraaide. Je kunt dus prima de bovenste steen linksom laten malen zonder dat de wieken linksom hoeven te draaien.
Een molen op Texel. (Foto: NU.nl/Peter Gooijer)
Latjes slaan door
Een derde verklaring wijst opnieuw de rechtshandige molenaar aan als schuldige. Als je de molen wil laten draaien bij een zwakke wind, dan span je een zeil over de wieken. Dat zeil ligt opgerold tegen de roede. Wil je dat als rechtshandige losmaken, dan is het handig als de roede aan de rechterkant van de wiek zit.
Een rechtshandige molenaar kan, volgens een vierde verklaring, ook gemakkelijker linksdraaiende wieken timmeren (want de vorm bepaalt de draairichting). Daarvoor sla je dunne latten door gaten in de roede heen. Voor rechtshandige timmeraars is het eenvoudiger de latten van rechts naar links te slaan.
Zo eindig je met molens waarbij de roede in neerwaartse positie aan de rechterkant van de wieken zit. En die wieken draaien linksom. De rechtshandige molenaar verklaart dus mogelijk waarom oude houten molens tegen de klok in draaien.
De vraag blijft waarom er nooit een linkshandige molenaar de boel andersom in elkaar timmerde. Houtexpert Klaassen: "In andere landen komen zowel links- als rechtsdraaiende molens voor."
Concurrentiestrijd broers leidt tot verschillende draairichting wieken
Waarom draaien moderne molens dan rechtsom? En niet, zoals hun voorgangers, tegen de klok in? Het is het gevolg van een oude concurrentiestrijd tussen de Deense broers Erik en Johannes Grove-Nielsen.
Beide broers waren al vroeg betrokken bij het ontwikkelen van windturbines. In de jaren tachtig boog Erik zich over het ontwerp van de wieken. De oude molens van Erik draaiden, net als de Nederlandse, allemaal tegen de klok in. Ook het windmolenbedrijf waar zijn broer werkte, ging mee in die traditie.
Eriks vrouw stelde daarop voor om de molen precies de andere kant op te laten draaien. En zo geschiedde. Eriks bedrijf, Økær Vind Energi, werd succesvol. Zijn turbines met rechtsdraaiende wieken veroverden niet alleen in Denemarken, maar wereldwijd de windmolenmarkt.
Weet jij hoe Nederland het water de baas is? Doe de test van Quest!
