De prehistorische grottekeningen in de Franse grotten van Lascaux werden afgelopen week precies tachtig jaar geleden ontdekt. De afbeeldingen die mensen in de prehistorie achterlieten waren bijzondere vondsten en zelfs de beroemde schilder Pablo Picasso zou onder de indruk zijn geweest van de werken. Wat kunnen we leren van de grot van Lascaux?

Op 12 september 1940 kruipen vier Franse scholieren een gat in, dat een van hen enkele dagen daarvoor bij toeval had ontdekt in een bos in de Vézèrevallei in het Franse Dordogne. Dat gat blijkt de opening te zijn naar een grottenstelsel, waarvan de wanden bedekt blijken met oertekeningen.

Kort na de vondst zou kunstschilder Picasso de grotten hebben bezocht en hebben gezegd dat mensen in duizenden jaren niets meer hebben bijgeleerd over kunst. Tegenwoordig staat Lascaux op de Unesco Werelderfgoedlijst en kunnen bezoekers alleen nog een replica van de prehistorische kunst bezoeken.

De tot vijftienduizend jaar oude kunst bestaat uit afbeeldingen van oerrunderen, paarden, herten, mensen en hybriden van mensen en dieren. Wat leren die afbeeldingen ons over de prehistorische mens?

Ware betekenis van tekeningen moeilijk te achterhalen

"Lascaux leert ons heel veel en tegelijkertijd ook helemaal niets", vertelt onderzoeker Gerrit Dusseldorp van de Universiteit Leiden aan NU.nl. "Het geeft een kijkgat in de gedachtewereld van de prehistorische mens, maar omdat de makers al millennia dood zijn is de symbolische betekenis achter de kunst niet meer te achterhalen."

Wel kunnen de tekeningen laten zien hoe de wereld er vroeger uitzag, bijvoorbeeld wat voor dieren er rondliepen en wat mensen toen belangrijk vonden. Zo zijn er afbeeldingen van de jacht, maar niet van planten of woningen. Waarom de bewoners van Frankrijk in de steentijd het een belangrijker vonden dan het ander, blijft open voor interpretatie.

Dieren op de grotwanden in Lascaux. (Foto: Flickr.com/Adibu456 (CC BY-NC 2.0))

Grotten vermoedelijk spirituele plek

Vermoedelijk waren de grotten van religieus belang. Dusseldorp vertelt dat in de grotten maar weinig gereedschap gevonden werd. De spullen die werden gevonden, waren waarschijnlijk gebruikt om de tekeningen te maken.

"Dit bewijst dat deze mensen geen holbewoners waren", stelt de onderzoeker. Als mensen namelijk in de grotten hadden gewoond, waren er veel meer gereedschappen en bijvoorbeeld etensresten opgegraven in de gangen.

Niet alleen de vondsten in de grot geven het idee dat het om een religieuze plek gaat, maar ook de afbeeldingen zelf. Naast realistische dieren is er bijvoorbeeld ook een mannetje afgebeeld met een vogelkop. In andere grottekeningen wereldwijd zijn ook dit soort hybriden afgebeeld en mogelijk hebben die een spirituele betekenis.

Niet alleen tekeningen van Lascaux belangrijk voor wetenschap

Onderzoek naar de grotten van Lascaux is sinds de ontdekking wel lastig geworden. Slechts een beperkt aantal mensen mag, voor maar heel even, naar binnen. Toeristen zullen het moeten doen met een replica van de grotten. Dit komt onder meer door schimmelvorming in de grot die maar blijft uitbreiden, legt Dusseldorp uit.

Tegenwoordig wordt er nog wel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de grotten. Deze onderzoekers kijken echter vaak niet naar de kunst of de betekenis ervan, maar vooral naar de schimmels op de muren.