Logo NU.nlNU.nl
  • Voorpagina
  • Net binnen
  • Populair
  • Algemeen
  • Economie
  • Sport
  • Media en Cultuur
  • Achterklap
  • Shop
  • Voorpagina
    • Net binnen
    • Meest gelezen
    • Oorlog Oekraïne
    • Binnenland
    • Buitenland
    • Algemeen
    • Politiek
    • Uit andere media
    • Video
    • Podcast
    • Weer
  • Economie
    • Klimaat
    • Tech
    • Wonen
    • Geld
    • Werk
    • Auto
    • Aandelen
  • Sport
    • Voetbal
    • Formule 1
    • Scorebord
    • Sportspellen
  • Media en cultuur
    • Films en series
    • Muziek
    • Boek en cultuur
    • Media
    • Achterklap
    • Koningshuis
    • TV gids
  • Overig
    • Het Woord
    • Kind en Gezin
    • Dieren
    • Eten en drinken
    • Gezondheid
    • NUcheckt
    • Opmerkelijk
    • Wetenschap
    • Over NU.nl
    • NUfolder
    • NUshop
    • Tickets
Dinsdag 30 mei 2023 | Het laatste nieuws het eerst op NU.nl
Hoe miljoenen indianen bezweken aan 'onschuldige' ziektes uit Europa

Hoe miljoenen indianen bezweken aan 'onschuldige' ziektes uit Europa

Door Quest.nl/Frank Beijen

02 mei 2020 om 21:38
nujij comment21 reacties
Delen via WhatsAppWhatsAppDelen via FacebookFacebookDelen via TwitterTwitterDelen via LinkedInLinkedInDelen via E-mailE-mail
Kort nadat Columbus de Cariben bereikte, verspreidden Europese ziektekiemen zich in een razend tempo over Noord- en Zuid-Amerika. Het kostte miljoenen oorspronkelijke bewoners het leven. Zij hadden geen weerstand tegen onze 'onschuldige' infectieziektes.

Hoe veel privacy zou jij inleveren voor je gezondheid? Doe de test van Quest!

Kort na de oversteek van Columbus in 1492 kregen ziektekiemen de bewoners van het Caribisch gebied in hun greep. Ze verspreidden zich verder naar Mexico, Peru en de rest van de Nieuwe Wereld.

Rond 1527 stierf Inca-keizer Huayna Capac aan een mysterieuze ziekte die zijn gezicht bedekte met korsten. Het rijk van de dode keizer raakte verzwakt en viel uiteen in twee stukken. In 1532 waren er maar 180 Spanjaarden voor nodig om het complete noordelijke Inca-rijk te veroveren en de nieuwe keizer Atahualpa gevangen te nemen.

Bevolking werd uitgedund

De inheemse bevolking vocht niet alleen tegen roofzuchtige, gewelddadige Europese kolonisten, maar ook tegen een onzichtbare vijand. Ongeveer een eeuw na de eerste reis van Christoffel Columbus noteerde de Spaanse geschiedschrijver José de Acosta dat zo'n 97 procent van de inwoners van de Caribische kustgebieden was verdwenen.

Welke ziektes de bevolking van Noord- en Zuid-Amerika het zwaarste hebben getroffen, is uit geschreven bronnen niet af te leiden. Er waren geen artsen in de buurt en schrijvers deden weinig moeite om de juiste diagnose te stellen. Wat voor hen telde, was dat de kolonisten er nauwelijks last van hadden en de lokale bevolking wel.

Spaanse teksten vermelden dat de slachtoffers pokken hadden, maar daar kunnen ze ook andere ziektes mee bedoelen waar je bultjes van kreeg: mazelen, waterpokken en tyfus bijvoorbeeld. Waarschijnlijk hadden veel slachtoffers verschillende virussen tegelijk. Zodra je pokken te pakken had, werd je vatbaarder voor bijvoorbeeld pleuris.

Foto: Reuters

De beroemde Inca-stad Machu Picchu, die uitstierf nadat de Spaanse ontdekkingsreizigers aan land kwamen. Mogelijk werden inwoners geveld door de pokken, die Europese reizigers met zich meebrachten. Foto: Reuters)

Bewijs ligt verscholen in het tandsteen

Maar er zijn ook andere manieren om te achterhalen hoe de ziektes zich over de Nieuwe Wereld verspreidden. Het bewijs ligt opgeslagen in de overblijfselen van de slachtoffers, zegt moleculair archeoloog Kirsten Ziesemer. Zij onderzocht aan de Universiteit Leiden het DNA van micro-organismen in het tandsteen van skeletten op de Caribische eilanden.

"Het is best een zoektocht, want in tandsteen komen meer dan zevenhonderd soorten bacteriën voor", zegt Ziesemer. "Die liggen keurig opgestapeld in laagjes. In de toekomst kun je het DNA van virussen zoals pokken eveneens uit tandsteen halen. Nu is dat moeilijk, omdat de meeste virussen vele malen kleiner dan bacteriën zijn."

Europeanen waren al immuun

Waarom waren de inheemse Amerikanen de klos, en was het niet andersom? Volgens microbiologen komt dat doordat in Azië en Europa al vele duizenden jaren boerderijdieren leven, en in Amerika veel korter. Zo'n tienduizend jaar geleden werden in Azië en Europa voor het eerst koeien, varkens, schapen en andere beesten tam gemaakt.

Het vee werd al snel onmisbaar vanwege de melk, het vlees, de wol en het ploegwerk dat ze leverden. Door het zeer intensieve contact met de dieren sprongen bacteriën en virussen over van de dieren op de boeren. Zo kwamen ze in aanraking met griep, pokken en mazelen. Het leidde regelmatig tot dodelijke uitbraken van ziektes in de Oude Wereld. Maar de inwoners bouwden ook weerstand op.

In Amerika leefden minder dieren die je kon temmen en houden. De enige dieren die de inwoners hielden waren de hond, kalkoen, cavia, lama en muskuseend. Bovendien gebeurde dit veel kleinschaliger dan in Europa of Azië. Daardoor droegen inheemse Amerikanen andere ziektekiemen bij zich dan de Europeanen.

Foto: Wikimedia Commons/Bernardino de Sahagún, publiek domein

Latijns-Amerikaanse Nahuas worden verzorgd voor hun besmetting met de pokken. (Foto: Wikimedia Commons/Bernardino de Sahagún, publiek domein)

Hoeveel miljoen doden?

We zullen nooit zeker weten hoeveel slachtoffers de infectieziektes in de Nieuwe Wereld hebben geëist. In sommige geschreven bronnen staan inwoneraantallen van bepaalde eilanden vermeld.

Met schat- en vermenigvuldigingswerk schat de ene wetenschapper dat in het Caribisch gebied 8 miljoen mensen woonden vóór de komst van Columbus, een andere komt uit rond de 110 miljoen. Dan is het vasteland van Noord- en Zuid-Amerika nog niet eens meegeteld.

Hoe veel privacy zou jij inleveren voor je gezondheid? Doe de test van Quest!

Eerder

  • 04 apr 2020 om 20:37
    Ontdekkingsreizigers beheersten Latijns-Amerika dankzij lokale smeden
    Ontdekkingsreizigers beheersten Latijns-Amerika dankzij lokale smeden
  • 11 jan 2020 om 19:58
    Ontmoette Columbus echt kannibalen in de Caraïben?
    Ontmoette Columbus echt kannibalen in de Caraïben?
  • 29 jun 2019 om 14:28
    Dit bord van een Nederlandse ontdekkingsreiziger is beroemd in Australië
    Dit bord van een Nederlandse ontdekkingsreiziger is beroemd in Australië
Beeld: Getty Images
nujij comment21 reacties
Delen via WhatsAppWhatsAppDelen via FacebookFacebookDelen via TwitterTwitterDelen via LinkedInLinkedInDelen via E-mailE-mail

Lees meer over:

WetenschapGeschiedenis


Aanbevolen artikelen


NUjij-reacties

nujij comment21 reacties

Net binnen

  • 20:38
    NAVO stuurt minstens 700 extra militairen naar Kosovo na gewonde vredessoldaten
  • 20:14
    OverzichtHoofdsteden Kyiv en Moskou worden dieper de oorlog ingetrokken
  • 20:12
    Zelfgeknutselde spoorwegovergang ontregelt goederenverkeer op Duits spoor
  • 20:04
    Rummenigge keert drie dagen na ontslag opvolger Kahn terug bij Bayern

Meest gelezen

  • 1
    Algemeen directeur Van der Sar stapt op bij Ajax na rampzalig seizoen
  • 2
    Definitieve uitslag Eerste Kamer: coalitie haalt belangrijke extra zetels binnen
  • 3
    Drones blijven neerregenen op Kyiv, ook mogelijke droneaanval op Moskou
  • 4
    Aziatische hoornaar is nu in bijna heel Nederland te vinden
  • 5
    Alles wordt anders na de historische hervorming van het pensioenstelsel


Nieuwsvideo's

  • Helikopter filmt auto op Amerikaans strand na roekeloze actie
    Helikopter filmt auto op Amerikaans strand na roekeloze actie
  • China lanceert eerste Chinese burger de ruimte in
    China lanceert eerste Chinese burger de ruimte in
  • Ziekenhuizen en metrostations overstroomd na hevige regenval in Madrid
    Ziekenhuizen en metrostations overstroomd na hevige regenval in Madrid
  • Thaise monnik valt flauw achter stuur en richt ravage aan
    Thaise monnik valt flauw achter stuur en richt ravage aan

  • Voorpagina
  • Economie
  • Sport
  • Media en cultuur
  • Overig
  • Voorpagina
    • Net binnen
    • Meest gelezen
    • Oorlog Oekraïne
    • Binnenland
    • Buitenland
    • Algemeen
    • Politiek
    • Uit andere media
    • Video
    • Podcast
    • Weer
  • Economie
    • Klimaat
    • Tech
    • Wonen
    • Geld
    • Werk
    • Auto
    • Aandelen
  • Sport
    • Voetbal
    • Formule 1
    • Scorebord
    • Sportspellen
  • Media en cultuur
    • Films en series
    • Muziek
    • Boek en cultuur
    • Media
    • Achterklap
    • Koningshuis
    • TV gids
  • Overig
    • Het Woord
    • Kind en Gezin
    • Dieren
    • Eten en drinken
    • Gezondheid
    • NUcheckt
    • Opmerkelijk
    • Wetenschap
    • Over NU.nl
    • Copyright
    • Disclaimer
    • Privacy en cookiebeleid
    • Adverteren
    • Werken bij NU.nl
    • Verzekeringvergelijker
    • Privacy instellingen
  • Over NU.nl
  • Copyright
  • Disclaimer
  • Privacy en cookiebeleid
  • Adverteren
  • Werken bij NU.nl
  • Verzekeringvergelijker
  • Privacy instellingen

Volg ons op:

©2023 DPG Media B.V. – alle rechten voorbehouden