Waarom zijn mensen die voedseletiketten lezen gezonder?
Mensen die in de supermarkt etiketten lezen, zijn slanker dan mensen die helemaal geen aandacht besteden aan de tekst op de verpakking. Dat geldt vooral voor vrouwen. Etiketlezende vrouwen zijn gemiddeld zo’n 4 kilo lichter, mannen zo’n 400 gram, ontdekten onderzoekers van onder meer de Universidade de Santiago de Compostela in Spanje.
Ze denken dat dit komt doordat etiketlezers zien hoeveel vet en suiker er bijvoorbeeld in een product zit. Ook andere studies laten zien dat mensen die etiketten lezen er een gezonder dieet op nahouden dan mensen die ze niet bekijken.
Etiket ingewikkeld te begrijpen
Maar er is een groot probleem met etiketten. Ze zijn ingewikkeld om te begrijpen. En in de supermarkt beslis je in een paar seconden of je iets wel of niet koopt. Volgens het Voedingscentrum leest meer dan een derde van de Nederlanders nooit of bijna nooit wat er op het etiket staat. Als ze het wel doen, kijken de meeste mensen alleen naar de houdbaarheidsdatum, hoeveel erin zit en hoelang het duurt om iets klaar te maken.
Nog minder aandacht krijgt de voedingswaardetabel. Hierin zie je bijvoorbeeld hoeveel verzadigd vet, suiker of zout een product bevat. "Er is best veel voedingskennis nodig om die informatie te begrijpen en toe te passen in je eigen eetpatroon", verklaart Ellen van Kleef, universitair hoofddocent consumentengedrag en voeding aan Wageningen UR.
Meesten beoordelen product op één criterium
Om de voedingswaardetabel iets begrijpelijker te maken, staat bij elke voedingsstof de zogeheten referentie-inname aangegeven. Hoeveel procent van het vet of zout dat je dagelijks maximaal mag eten, bevat één koekje of een handje nootjes? De referentie-inname gaat altijd per portie.
Maar als je twee soorten nootjes vergelijkt, moet je toch weer naar de hoeveelheid per 100 gram kijken. Want de ene fabrikant vindt dat een portie noten 30 gram is, de andere 40.
Het wordt helemaal ingewikkeld om te kijken naar meerdere voedingsstoffen in bijvoorbeeld verschillende soorten cruesli. Is cruesli met iets meer vet maar minder suiker dan verstandig? Of toch die met meer suiker maar minder vet? Welk product is minder ongezond? Dat is lastig te begrijpen.
De meeste mensen beoordelen een product dan ook op basis van één criterium. Meestal is dat de hoeveelheid vet, of het aantal kilocalorieën. Meer is te moeilijk. Van Kleef: "Eigenlijk moet al die voedingsinformatie voor consumenten veel simpeler worden samengevat."
Vinkje werkt verwarrend
De belangrijkste Nederlandse poging om voedingsinformatie op een etiket samen te vatten, was het vinkje. Producten met dat logo waren de ‘gezondere keuze’ in een bepaalde categorie. Er was bijvoorbeeld mayonaise te koop met zo’n vinkje. Die was minder ongezond dan andere soorten mayonaise, maar nog steeds allesbehalve superfood. Nogal verwarrend voor consumenten. In oktober 2018 is het vinkje afgeschaft
In andere landen, zoals Engeland en Frankrijk, staat er een 'verkeerslicht' op verpakkingen. De hoeveelheid calorieën, vet, suiker en zout krijgen een groene, oranje of rode kleur. De University of Surrey in Engeland analyseerde eerdere studies naar versimpelde voedingsinformatie op verpakkingen. Hoe meer stoplichten en andere hulpmiddelen erop stonden, hoe beter ze producten konden rangschikken van gezond naar ongezond.
Begrijpen betekent niet direct ernaar handelen
In theorie helpt die versimpelde informatie dus. Maar begrijpen welk van de producten gezonder is, wil nog niet zeggen dat je daarnaar handelt. Van Kleef: "Er is heel weinig bewijs dat zo’n etiket echt zorgt dat mensen gezondere dingen inslaan en gezonder gaan eten. Als je in de winkel staat, heb je vaak heel andere redenen om een voedingsmiddel te kopen. Het moet vooral lekker zijn en vaak ook makkelijk." En zelfs als je heel goed weet wat gezond is: je moet de verleiding van al dat ongezonds nog wel kunnen weerstaan.
Waarom etikettenlezers dan toch gezonder? De verklaring die het meest voor de hand ligt, is simpel. Mensen die etiketten lezen, zijn toch al meer geïnteresseerd in voeding. Daarom eten ze verstandiger en hebben ze een gezonder gewicht. Van Kleef: "Je kunt van een etiket geen wonderen verwachten."