NU.nl
Internationale astronomen van de Event Horizon Telescope (EHT) zijn erin geslaagd om voor het eerst een foto te maken van een zwart gat. Het gaat om een foto van een superzwaar zwart gat en zijn schaduw dat in het centrum van het sterrenstelsel Messier 87 staat, op ongeveer 55 miljoen lichtjaar van de aarde.
Het bestaan van een zwart gat is een bevestiging van Albert Einsteins algemene relativiteitstheorie.
De EHT maakte dat woensdagmiddag op zes gelijktijdige persconferenties in de wereld bekend. In Brussel maakte de Portugese Europees commissaris Carlos Moedas (Onderzoek, Wetenschap en Innovatie) het nieuws wereldkundig.
Hij sprak van een "grote doorbraak voor de mensheid". Volgens hem is er in de wetenschap straks "een tijd vóór en een tijd ná de foto". "Einstein droomde hier honderd jaar geleden al van", aldus Moedas. Afbeeldingen van zwarte gaten waren tot nu toe altijd gemaakt met computersimulaties.
'Alsof we naar de poort van de hel kijken'
Op de foto is het zwarte gat zichtbaar als een zwarte, ronde vlek in het centrum van een gloeiende gaswolk. "Het lijkt op een licht van vuur, dat in een cirkel om het zwarte gat draait", zei de Nijmeegse hoogleraar Heino Falcke en bedenker van het project. "Het lijkt alsof we naar de poort van de hel kijken, het einde van het heelal".
De diameter van het zwarte gat is 100 miljard kilometer groot en het object is 6,5 miljard keer zo zwaar als de zon.
Het zwarte gat zelf is dus niet te zien, omdat de zwaartekracht daar zo sterk is dat niets kan ontsnappen, zelfs licht niet. De zogeheten waarnemingshorizon van het zwarte gat is wel zichtbaar. Dit is de grens waarboven nog net wat licht kan ontsnappen. Ook Einstein voorspelde al zo'n grens.
Een zwart gat ontstaat wanneer een ster aan het eind van zijn leven ontploft en de resten imploderen.
Niet eenvoudig zwarte gat in beeld te brengen
Het experiment is in 2000 bedacht door Falcke. Hij voorspelde bijna twintig jaar geleden dat het mogelijk moet zijn om metingen te doen vlak bij de rand van een zwart gat en zo een beeld te creëren van het object.
Het was niet eenvoudig om het zwarte gat in beeld te brengen. Daarvoor was volgens Falcke een telescoop nodig die vanuit Nederland een mosterdzaadje zou moeten kunnen zien in New York. Het vergde een telescoop die duizend keer scherper is dan ruimtetelescoop Hubble.
Omdat geen enkele telescoop op aarde zo sterk is, zijn acht radiotelescopen over heel de wereld aan elkaar gekoppeld. Samen vormen die één grote virtuele telescoop ongeveer zo groot als de aarde. De verschillende telescopen staan in de Verenigde Staten (Arizona en Hawaï), Frankrijk, Spanje, Mexico, Chili en op de Zuidpool.
Hoogleraar en bedenker van het EHT-project, Heino Falcke, woensdag op de persconferentie in Brussel. (Foto: ANP)
Telescoop gericht op twee zwarte gaten
Twee jaar geleden opende die reuzentelescoop voor het eerst zijn ogen en richtte het zijn blik op twee zwarte gaten in het heelal, namelijk: Sagittarius A*, het zwarte gat dat in het centrum staat van onze Melkweg, en Messier 87, waar de foto dus van gemaakt is.
Ongeveer tweehonderd internationale wetenschappers maakten deel uit van het project. Publicatie van de woensdag aangekondigde doorbraak verschijnt de komende tijd in een reeks van zes artikelen in een speciale uitgave van het wetenschappelijke tijdschrift The Astrophysical Journal Letters.