Twee keer per dag je tanden poetsen en niet te vaak suiker eten. Zo moeilijk lijkt het niet om je gebit gezond te houden. Maar waarom hebben zoveel mensen dan toch gaatjes?

Wie te vaak een poetsbeurt overslaat, riskeert een weerzien met de tandartsboor. Reden genoeg om goed te poetsen.

Toch is cariës (tandbederf) het meest voorkomende gebitsprobleem in Nederland. We hebben gemiddeld vier tanden of kiezen waar een gaatje in zit.

Onder volwassenen is er bijna niemand met een volledig gaaf gebit, terwijl het helemaal niet zo moeilijk is om bedorven tanden te voorkomen. Waar gaat het mis?

Bacteriën plegen zuuraanval

"Cariës is echt een gedragsziekte", vertelt Erik Vermaire, tandarts en onderzoeker aan onder meer de Rijksuniversiteit Groningen. "Want met een paar kleine aanpassingen in je leefstijl kun je de ellende voor zijn."

Gaatjes ontstaan doordat bacteriën het tandglazuur aantasten. De boosdoeners zijn vooral lactobacillen en Streptococcus mutans. Deze bacteriën leven van fermenteerbare koolhydraten. Die vind je in alle producten waar suiker of zetmeel in zit.

De bacteriën zetten suikers om in zuren, waardoor de pH-waarde in je mond daalt. Hoe lager die waarde, hoe slechter het voor je tanden is. Door de zuren lossen de mineralen in je gebit op.

Het glazuur aan de buitenkant van je tand gaat er als eerste aan. Zit daar eenmaal een microscopisch klein gaatje in, dan wordt ook het binnenste deel (het tandbeen) aangetast. Vermaire: "Tandglazuur is een van de hardste materialen op aarde, maar tegen de zuuraanvallen van bacteriën is het niet bestand."

Eerst zie je alleen een doffe witte plek op de tand. Daarna wordt de plek bruin of gelig met een donkere vlek eromheen. Onder de oppervlakte is een gedeelte van het tandbeen dan al weg. Uiteindelijk stort ook het glazuur in en zit er een gat in je tand. Als je er niks aan laat doen dan rot het tandbeen steeds verder weg, tot aan de zenuwen. Als die ontstoken raken, kan de tand afsterven.

Liever veel dan vaak eten

Gelukkig heeft de wetenschap allang ontdekt hoe je gaatjes tegengaat. "Als je twee keer per dag poetst met een fluoridetandpasta, verstoor je de bacterieontwikkeling", legt Vermaire uit. "De fluoride zorgt ervoor dat je tandglazuur minder snel oplost."

Verder is het belangrijk om niet te vaak te eten en te drinken. Vermaire: "Hoeveel suiker je eet, maakt voor je tanden niet zoveel uit. De bacteriën kunnen per keer toch maar een bepaalde hoeveelheid verwerken. Maar hoe vaak je suiker eet heeft wel veel effect op het tandbederf."

Probleem: "We eten en drinken steeds meer suikerrijke tussendoortjes", zegt Vermaire. "In je speeksel zitten stoffen die de zuurgraad in je mond weer neutraliseren. Zo kan het glazuur herstellen. Maar als je te snel een volgende lading suiker eet, krijgen je tanden een nieuwe zuuraanval te verduren voordat ze hersteld zijn."

En je zit al snel aan veel tussendoortjes, want koffie met suiker, sinaasappelsap of drinkyoghurt tellen ook mee. En het maakt de bacteriën niet uit of op het etiket 'natuurlijke suikers' staat of niet: alle suikers zijn slecht.

We moeten beter poetsen

Ook valt er genoeg aan te merken op ons poetsgedrag. We hebben wel geleerd dat twee keer poetsen verstandig is, maar een flink aantal mensen poetst maar één keer per dag. Ook haalt niet iedereen de twee minuten die je zou moeten poetsen.

Maar hoe verander je dit eet- en poetsgedrag? "Het gedrag van volwassenen veranderen is echt heel lastig", erkent Vermaire. Je kunt daarom beter vroeg gezond gedrag aanleren, dan achteraf slecht gedrag afleren. Daarom is het belangrijk dat kinderen al vroeg leren poetsen. "Je kunt wel denken: ach een gaatje in het melkgebit, dat wisselen ze toch nog. Maar dan heb je dikke kans dat die blijvende tanden uiteindelijk ook vol gaatjes zitten."

Weet jij hoe je een etiket leest, bijvoorbeeld om het suikergehalte te checken? Doe deze test van Quest.