Oordeel: onbewezen

Op 19 februari kondigde de gemeente Den Haag aan dat ze de eerste 5G-stad van Nederland wil worden. Op NUjij reageerden meerdere mensen bezorgd op dit nieuws. Volgens sommigen heeft 5G een grote negatieve invloed op de gezondheid van mensen. Maar wat klopt er van deze beweringen over 5G?

De organisatie die in Europa het duidelijkst haar zorgen over 5G uit is The 5G Appeal. Dat is volgens de eigen website een groep van ongeveer tweehonderd wetenschappers en artsen, die in 2017 een beroep op de EU deed om met de uitrol van 5G te stoppen totdat duidelijk is dat 5G niet schadelijk is voor de mens en het milieu.

De reden dat de mensen achter The 5G Appeal zich zorgen maken is dat er volgens hen voor 5G veel meer antennes geplaatst zullen moeten worden. Dat zou ervoor zorgen dat er een toegenomen blootstelling aan elektromagnetische velden is. Volgens de ondertekenaars kunnen elektromagnetische velden onder andere het risico op kanker verhogen, de vruchtbaarheid aantasten en leer- en geheugenvaardigheden verminderen. Ook zou 5G over het algemeen een negatieve invloed op het welzijn van mensen hebben.

Alle mobiele netwerken, radio, televisie en wifi werken inderdaad met elektromagnetische velden. Het soort elektromagnetische velden waarop deze technieken werken worden radiofrequente velden (RF-velden) genoemd. De verschillende toepassingen maken gebruik van verschillende frequenties; radio maakt gebruik van een andere frequentie dan 4G. Ook 5G werkt met RF-velden.

Eric van Rongen is voorzitter van de internationale commissie voor bescherming tegen niet-ioniserende straling (ICNIRP). Deze commissie adviseert overheden over blootstellingslimieten voor onder andere RF-velden. Ook in Nederland worden de blootstellingslimieten voor RF-velden van ICNIRP gehanteerd.

Van Rongen legt uit dat voor 5G er gedeeltelijk gebruik gemaakt gaat worden van frequenties die nu voor 3G gebruikt worden. Daarnaast zal 5G ook op een hogere frequentie dan 3G en 4G gaan werken. Hogere frequenties hebben een kleiner bereik. Om deze reden zullen er volgens Van Rongen extra antennes nodig zijn, die mogelijk ook op straatniveau zichtbaar zijn. "Er kunnen bijvoorbeeld 5G-antennes komen in bushokjes of aan lantaarnpalen."

Doordat 5G veelal op hogere frequenties zal opereren, kan het volgens Van Rongen minder diep het lichaam doordringen. "Deze frequenties kunnen eigenlijk alleen in de huid doordringen en niet dieper, zoals bij 3G en 4G wel kan."

Remco Westerink, neurotoxicoloog bij het Institute for Risk Assessment Sciences van de Universiteit Utrecht, bevestigt dat de RF-velden van 5G nauwelijks de huid kunnen passeren. "De kans dat de RF-velden van 5G de hersenen bereiken is dus ook heel klein en alleen bij heel sterke velden aanwezig. Zolang de 5G-netwerken onder de blootstellingslimieten blijven, is de kans dat ze tot in de hersenen doordringen dus weinig reëel."

RF-velden die wel de blootstellingslimieten overstijgen, kunnen volgens Van Rongen ongezond zijn. "Er is bewezen dat sterke RF-velden voor overmatige opwarming van het lichaam kunnen zorgen, wat vooral voor de organen ongezond kan zijn. Om deze reden zijn er dus limieten voor RF-velden. Als de sterkte van de velden hieronder blijft, kunnen organen niet zodanig opwarmen door RF-velden dat er schade ontstaat. Voor nadelige effecten, die geen warmte-effecten zijn, is onvoldoende bewijs."

Hans Kromhout, hoogleraar epidemiologie aan de Universiteit Utrecht, deed onderzoek naar elektromagnetische velden. Ook hij vertelt dat sterke RF-velden inderdaad organen kunnen opwarmen en daardoor schadelijk kunnen zijn.

Volgens de personen achter The 5G Appeal vergroot het 5G-netwerk, zoals het ingevoerd gaat worden, echter ook de kans op ziekten, zoals kanker. Is hier bewijs voor? Kromhout vertelt dat er aanwijzingen zijn dat RF-velden de kans op ziekten vergroten, maar volgens hem zijn die aanwijzingen zeker niet sterk.

"Radiofrequente velden zijn door het internationale agentschap voor kankeronderzoek (IARC) ingedeeld in de categorie 'mogelijk kankerverwekkend'." Dit gaat om alle RF-velden, niet alleen de frequentie die voor 5G wordt gebruikt.

'Mogelijk kankerverwekkend' betekent volgens het IARC dat er beperkt bewijs is dat het middel kankerverwekkend kan zijn bij mensen en dat zeker nog niet bewezen is dat het middel ook echt kanker veroorzaakt. In het geval van RF-velden zou er enig bewijs zijn voor een verhoogde kans op twee soorten hersentumoren.

Westerink legt uit dat er inderdaad aanwijzingen zijn dat RF-velden de kans op hersenkanker vergroten. "Maar deze aanwijzingen zijn zwak en er zijn minstens evenveel studies die dit weerspreken."

Ook vertelt Westerink dat het aantal patiënten met een hersentumor de afgelopen 25 jaar niet is toegenomen, ook niet na de intrede van 4G. "Het is dan ook onwaarschijnlijk dat RF-velden tot hersentumoren leiden. Daarnaast is er biologisch gezien geen goede verklaringen voor hoe RF-velden hersentumoren zouden kunnen veroorzaken. Zolang de internationale blootstellinglimieten niet worden overschreden is de kans dat RF-velden tot hersentumoren of andere hersenziekten leiden nihil."

Het is dus niet bewezen dat 5G slecht is voor de gezondheid, maar volgens Kromhout is het wel noodzakelijk dat er meer onderzoek naar de exacte risico's van 5G wordt gedaan.

Van Rongen vertelt dat veel critici van 5G er bijvoorbeeld op wijzen dat het onduidelijk is wat het effect zal zijn van de mix van frequenties die straks in gebruik zullen zijn als 5G ingevoerd is. Ook de frequentie waarop 4G opereert zal de komende jaren immers nog steeds gebruikt worden.

Van Rongen vertelt dat we inderdaad niet 100 procent zeker weten wat hiervan het effect is, maar dat er geen reden is om aan te nemen dat het gebruik van deze mix van frequenties ongezond zal zijn. "Ook nu gebruiken we al een mix van frequenties, doordat we bijvoorbeeld 3G en 4G naast elkaar gebruiken."

Westerink vertelt daarnaast dat het onduidelijk is of mensen met de invoering van 5G wel meer worden blootgesteld aan RF-velden. "Dit hangt bijvoorbeeld af van waar de 5G-stations worden geplaatst en hoe mensen hun telefoon gebruiken. Het is mogelijk dat de komende jaren de totale blootstelling zelfs lager wordt, omdat er wel meer antennes worden geplaatst, maar er per antenne waarschijnlijk minder hard moet worden gezonden."

Er zijn enkele aanwijzingen gevonden dat de netwerken die voor onder meer mobiel internet worden gebruikt kankerverwekkend kunnen zijn. Of dit inderdaad het geval is, zal verder onderzoek moeten uitwijzen. Experts geven aan dat de kans erg klein is dat mobiele netwerken ziekten, zoals kanker, kunnen veroorzaken als de blootstellingslimieten niet overschreden worden. Daarnaast brengt 5G mogelijk minder risico met zich mee dan de huidige netwerken, omdat de frequentie die ervoor gebruikt gaat worden minder ver in het lichaam door kan dringen.

We beoordelen de stelling "mobiele 5G-netwerken zijn slecht voor de gezondheid" als onbewezen.

Heb jij een bericht of bewering gezien waarvan je de juistheid betwijfelt? Mail naar factcheck@nu.nl en dan gaan wij ermee aan de slag.