Oordeel: onbewezen

Statiegeld op blik zou volgens kamerlid van GroenLinks Suzanne Kröger goed zijn voor de gezondheid van koeien. In een tweet van 3 februari schrijft Kröger namelijk dat er jaarlijks duizenden koeien doodgaan door vermalen stukjes blik in hun eten.

De woordvoerder van Suzanne Kröger geeft aan dat de informatie afkomstig is van de Land- en Tuinbouworganisatie (LTO), die zich vorig jaar aansloot bij de Nederlands-Vlaamse Statiegeldalliantie. Deze organisatie wil dat er statiegeld komt op blikjes en kleine flesjes.

Volgens deze Statiegeldalliantie gaan er inderdaad jaarlijks zo’n vierduizend koeien dood door blik. Koeien eten geen blikjes in het geheel op, maar volgens de Statiegeldalliantie is blik gevaarlijk als het op land komt dat wordt gebruikt voor veevoer, zoals gras of mais. Het kan voorkomen dat een blikje kapot gemaaid wordt en zo in het voer voor koeien of andere landbouwdieren belandt.

De cijfers die worden aangehaald, zijn afkomstig van een onderzoek van een student van Wageningen University. Deze student heeft zijn onderzoek gedaan in opdracht van Recycling Netwerk, dit is ook de organisatie die initiatiefnemer is van de Statiegeldalliantie.

Ingrid van Dixhoorn, veearts en onderzoeker aan Wageningen University, legt aan NU.nl uit dat zwerfafval in het voedsel van koeien kan leiden tot 'scherp-in'.

"Scherp-in komt voor als een koe scherpe niet-verteerbare objecten via voedsel binnenkrijgt. Deze voorwerpen verzamelen zich in de netmaag. Doordat de maag beweegt, kunnen deze objecten ook andere organen aanprikken, waardoor het de lever maar bijvoorbeeld ook het hart en de longen kan beschadigen."

Gerrit Hooijer, universitair hoofddocent aan de Universiteit Utrecht, is gespecialiseerd in herkauwersgezondheidzorg. Hij legt uit dat scherp-in de benaming is voor wanneer scherpe voorwerpen in de netmaag van een koe zitten. "Doordat de netmaag samentrekt en kleiner wordt, kunnen deze voorwerpen tegen de maagwand aanprikken en hier zelfs doorheen gaan. Hierdoor kunnen ook andere organen, zoals het hart, beschadigd raken."

Van Dixhoorn vertelt dat door dit aanprikken ontstekingen kunnen ontstaan. "De klachten bij de koe die hierdoor ontstaan, zijn divers en vaak vaag. Het is meestal wel duidelijk dat de koe pijn heeft en de boer merkt ook dat de koe minder melk geeft. Het is mogelijk dat de koe nog lange tijd kan leven met scherp-in, maar koeien kunnen hierdoor ook doodgaan."

Hooijer vertelt dat scherp-in vroeger vooral ontstond wanneer de aardappelschillen aan de koeien werden gevoerd als de aardappelen waren geschild voor de avondmaaltijd. "Hier zat weleens een verdwaald aardappelmesje tussen, wat de koeien soms per ongeluk opaten."

"Nu zien we dat koeien regelmatig ijzeren stukjes draad binnen hebben gekregen." Als gras of mais, dat bedoeld is als veevoer, wordt ingekuild, wordt dit meestal met plastic afgedekt. Hooijer legt uit dat boeren regelmatig autobanden gebruiken om dit plastic op zijn plek te houden. "In autobanden zitten heel scherpe ijzeren draden en als deze autobanden verweren, komen de draden soms in de voeding van de koeien terecht."

Hooijer vertelt dat scherp-in ook veroorzaakt kan worden door zwerfafval. Niet alleen stukjes blik, maar ook glas en plastic kunnen volgens hem voor klachten zorgen. "Dit is slechts een van de redenen waarom je afval niet in een weiland of in de natuur moet gooien."

Ook Van Dixhoorn vertelt dat scherp-in regelmatig voorkomt en het is volgens haar ook al lang bekend dat het kan voorkomen. "Maar we zien de laatste jaren dat zwerfafval uit de berm, dat in het voedsel terechtkomt, een probleem vormt. Vooral blikjes zijn een probleem, die als ze in stukjes zijn gehakt echt een soort mesjes in de maag zijn."

Hooijer legt uit dat het niet mogelijk is een inschatting te maken van het aantal koeien dat doodgaat door scherp-in. "Je moet dan weten waarom een koe doodgaat of waarom een koe naar het slachthuis wordt gebracht. Dit wordt in Nederland niet bijgehouden."

Ook Van Dixhoorn vertelt dat het niet duidelijk is hoeveel koeien last hebben van scherp-in. "Vaak is alleen in het slachthuis met zekerheid te zeggen dat een koe hieraan heeft geleden."

Maar als er geen cijfers zijn van het aantal koeien met scherp-in, hoe heeft Recycling Netwerk dan zijn inschatting gemaakt? De student die het onderzoek uitvoerde, heeft een enquête onder 395 veehouders in Nederland en Vlaanderen gehouden. Ongeveer 1 procent van de Nederlandse veeboeren deed mee aan dit onderzoek.

Aan de boeren werd gevraagd om zelf in te schatten hoeveel dieren ze in de afgelopen vijf jaar hebben gehad die last hadden van scherp-in. Ook werd aan de boeren gevraagd om zelf de kans in te schatten dat de scherp-in door zwerfafval werd veroorzaakt. Uit de enquête bleek dat een aanzienlijk deel van de boeren, ongeveer 20 procent, niet zeker wist of ze een dier met scherp-in hadden gehad.

Volgens het onderzoek overlijden er jaarlijks tussen de 3.800 en 4.200 runderen aan scherp-in.

Er is één enquête geweest, die op basis van inschattingen van een kleine groep boeren, liet zien dat mogelijk duizenden koeien overlijden aan scherp-in door zwerfafval. Deze schattingen zijn onzeker, het is vaak niet niet duidelijk of een koe scherp-in heeft en het is ook vaak onbekend of dit door zwerfafval wordt veroorzaakt.

Meerdere experts geven aan NU.nl aan dat het niet mogelijk is een inschatting van het aantal gevallen van scherp-in te maken, omdat het niet wordt geregistreerd en het vaak pas in het slachthuis te zien is dat een koe eraan leed. Experts geven wel aan dat zwerfafval een probleem kan zijn voor de gezondheid van koeien.

We beoordelen de stelling 'Jaarlijks sterven er duizenden koeien door het eten van vermalen stukjes blik' als onbewezen.

Heb jij een bericht of bewering gezien waarvan je de juistheid betwijfelt? Mail naar factcheck@nu.nl en dan gaan wij ermee aan de slag.