Oordeel: aannemelijk

Opa's en oma's die regelmatig op het kroost van hun kinderen passen zouden langer leven. Dat meldden onder andere de websites DagelijkseTips en Newsner in november 2018. Maar is oppassen echt goed voor de gezondheid van senioren?

Het onderzoek waar de websites naar verwijzen is in 2016 gepubliceerd. Ongeveer vijfhonderd ouderen uit één regio in Duitsland namen deel aan het onderzoek. De deelnemende ouderen werden gevolgd van 1990 tot 2009 en waren bij de start van het onderzoek zeventig jaar of ouder.

Niet alle ouderen die deelnamen aan het onderzoek hadden kleinkinderen; 204 deelnemers waren geen grootouders. Oppassen is in dit onderzoek gedefinieerd als iets met de kleinkinderen doen, zonder dat minstens één van de ouders daarbij aanwezig is. In de onderzoeksgroep zaten tachtig ouderen, die dit regelmatig deden.

Uit het onderzoek bleek dat juist deze ouderen gemiddeld inderdaad iets langer leefden dan de ouderen die niet op kleinkinderen pasten. Ook werd gevonden dat ouderen die op andere manieren regelmatig andere mensen hielpen ook gemiddeld iets langer leefden. De onderzoekers hebben in hun onderzoek rekening geprobeerd te houden met zaken die invloed kunnen hebben op zowel levensverwachting als hoe vaak ouderen helpen, zoals fysieke gezondheid, leeftijd en sociaaleconomische status.

De onderzoekers geven wel aan dat oppassen in sommige gevallen ook ongezond kan zijn. Als ouderen heel vaak voor de kleinkinderen moeten zorgen en zij dit als stressvol ervaren, kan dit voor gezondheidsklachten zorgen. Hier waarschuwde hoogleraar vrouwencardiologie van het Radboudumc, Angela Maas, vorig jaar ook voor.

Daarnaast schrijven de onderzoekers dat ze niet hebben aangetoond dat helpen of oppassen ook zorgt voor een langer leven. Ze hebben alleen laten zien dat inwoners van één Duitse regio die oppassen of anderen helpen een gemiddeld hogere levensverwachting hebben.

Tot dezelfde conclusie kwam ook de Britse gezondheidsdienst in 2017. Zij schreven dat dit Duitse onderzoek een aanwijzing is dat er een verband is tussen oppassen en een hogere levensverwachting, maar dat het niet zeker is wat de hogere levensverwachting in dit onderzoek heeft veroorzaakt.

Maar is het wel waarschijnlijk dat oppassen en het helpen van anderen bijdragen aan een langer leven? Nardi Steverink, hoogleraar sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is gespecialiseerd in ouder worden, sociale relaties en gezondheid. Zij vertelt dat sociaal contact voor ieders gezondheid belangrijk is. Steverink vermoedt, mede hierdoor, dat ook het helpen van anderen goed voor je kan zijn. "Helpen kan bijdragen aan het vervullen van belangrijke sociale behoeften. Helpen kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat mensen het gevoel hebben dat ze nuttig zijn en gewaardeerd worden."

Als je je door het helpen van anderen fijn en vrolijk voelt, kan dit volgens Steverink ook goed zijn voor je fysieke gezondheid. "We weten dat je gemoedstoestand invloed kan hebben op fysiologische processen in je lichaam. Zo heeft stress een negatieve invloed op je immuunsysteem. Mogelijk zorgen positieve emoties ervoor dat je lichaam beter functioneert."

Maar het helpen van anderen is volgens Steverink niet altijd goed voor je. "Bij mantelzorgers zien we bijvoorbeeld dat dit soms fysiek te zwaar of te stressvol is; dan is helpen niet meer gezond." Hetzelfde geldt waarschijnlijk voor oppassen: "Het kan heel leuk en fijn zijn om op de kleinkinderen te passen. De contacten moeten wel prettig zijn en het oppassen moet passen bij wat iemand fysiek aankan. Oppassen kan in sommige gevallen ook te belastend zijn."

"Maar in het algemeen vermoed ik dat oppassen bij ouderen positief voor de gezondheid is. Voor veel ouderen is het gevoel dat ze er nog toe doen en dat ze iets bijdragen erg belangrijk. Hier kan oppassen mogelijk bij helpen."

Onderzoek onder een relatief kleine groep Duitse ouderen liet zien dat er mogelijk een verband is tussen oppassen en een hogere levensverwachting. Bewijs dat oppassen ervoor zorgt dat ouderen langer leven is er niet. Wel vermoedt hoogleraar sociologie Steverink dat het helpen van anderen, en dus ook het oppassen op kleinkinderen, goed is voor de gezondheid van ouderen. Eén van de redenen voor dit vermoeden is dat we weten dat sociaal contact in het algemeen belangrijk is voor de gezondheid.

We beoordelen daarom de stelling "oppassen op je kleinkinderen zorgt ervoor dat je langer leeft" als aannemelijk.

Heb jij een bericht of bewering gezien waarvan je de juistheid betwijfelt? Mail naar factcheck@nu.nl en dan gaan wij ermee aan de slag.