Iedereen die in dienst gaat bij een bedrijf moet een arbeidsovereenkomst tekenen. Hoe belangrijk is die overeenkomst binnen het arbeidsrecht?

Mariska Aantjes: "Heel erg belangrijk. Samen met een eventuele cao vormen ze de basis van de rechten en plichten die een werknemer heeft. AIs er een conflict of een probleem ontstaat tussen werkgever en werknemer waar een rechter over moet beslissen, dan kijkt de rechter altijd eerst wat de arbeidsovereenkomst erover zegt. De werkgever kan de voorwaarden - zoals je loon, de uren die je werkt of je secundaire arbeidsvoorwaarden - ook niet zomaar achteraf aanpassen."

Wanneer mag een werkgever een arbeidsovereenkomst wel aanpassen?

"Tegenwoordig is in veel arbeidscontracten een wijzigingsbeding opgenomen. Dat geeft de werkgever het recht een wijziging door te voeren als er een zwaarwichtig belang is. De werkgever moet wel een goede reden hebben om de arbeidsvoorwaarden te veranderen. Daarnaast moet de wijziging altijd worden voorgelegd aan de werknemer."

Wat zou een juridisch goede reden zijn voor een verandering?

"De werkgever moet aantonen dat het beter is voor het bedrijf om dingen anders te regelen. Een wijziging van de taken van een werknemer om als geheel efficiënter te kunnen werken zou bijvoorbeeld een goede reden zijn. Maar het belang van de werknemer wordt altijd meegewogen. Een wijziging van het takenpakket is een ingrijpend iets. Iemands werk compleet veranderen 'voor de afwisseling', om 'iets nieuws uit te proberen' of 'omdat collega x er geen zin in heeft maar iemand het moet doen' is waarschijnlijk een minder goede reden."

"Voor de ene wijziging zal een werkgever meer moeite moeten doen om aan te tonen dat het echt noodzakelijk is dan voor een andere. Korten op het loon of het verminderen van vakantiedagen is zeer ingrijpend voor de werknemer. Dan moet een werkgever kunnen aantonen dat het echt niet anders kan, omdat het bedrijf bijvoorbeeld al in zeer zwaar financieel weer verkeert en niet kan voortbestaan zonder deze drastische stap."

De werknemer staat zo te horen best sterk.

"Ja. Ik merk in de praktijk dat mensen niet altijd beseffen hoe sterk ze staan. Iedere wijziging in je contract moet aan jou voorgelegd worden. Je hoeft niet klakkeloos akkoord te gaan als je het er niet mee eens bent of als je vindt dat jouw belangen geschaad worden. Jouw persoonlijk belang gaat bovendien niet alleen over de gevolgen op het werk, maar ook over de gevolgen voor je privéleven."

Kun je daar een voorbeeld van geven?

"Als bijvoorbeeld je standplaats wordt gewijzigd, maar jij een alleenstaande ouder bent en die verandering van locatie ervoor zorgt dat je te laat gaat zijn om je kinderen op te halen van de opvang, dan weegt dat zeker mee."

"Let ook op bij wijzigingen in de secundaire arbeidsvoorwaarden. Mensen zien een laptop van de zaak of een leaseauto soms als iets extra's, een cadeau waar ze blij mee moeten zijn en dat ze niet moeten klagen als ze het kwijtraken. Maar als het in je contract opgenomen is, heb je er recht op."

"Bijvoorbeeld: je werkgever besluit dat door het thuiswerken leaseauto's niet meer nodig zijn en dat iedereen in plaats daarvan een ov-abonnement krijgt voor het reizen op kantoordagen, want dat is duurzamer. Als jij in een gehucht woont waar geen openbaar vervoer rijdt en je zonder die auto moeilijk op je werkplek komt, dan is dat een sterk argument waarom deze voorwaarde niet aangepast kan worden in jouw contract."