Volgens Simone Donker, die als coach gespecialiseerd is in zelfvertrouwen, moeten we de oorzaak voor onze angst voor afwijzing zoeken in de prehistorie. "Onze hersenen zijn geprogrammeerd met het idee dat je in je eentje niet kunt overleven. Als er een tijger op je pad kwam, kon je wel wegrennen, maar je was een stuk sterker als anderen je hielpen."

Dat gevoel zit nog steeds in onze hersenen verankerd. "Kom je in een situatie waarin er een kans is om afgewezen te worden, dan grijpt dat terug op het idee dat je het in je eentje niet overleeft. En dan doe je er alles aan om niet te worden afgewezen."

Verder kunnen ook ervaringen uit iemands jeugd een rol spelen. Een kind dat door zijn vader of moeder op jonge leeftijd is verlaten, ontwikkelt waarschijnlijk een grotere angst voor afwijzing. Maar het kunnen ook relatief kleine dingen zijn. Donker: "Zoals een jongen die vroeger een keer niet werd opgehaald van voetbaltraining door zijn vader, en er later last van kreeg als mensen niet op een afspraak kwamen."

Om met de angst voor afwijzing om te gaan, ontwikkelen mensen vaak patronen waar ze zich zelf niet bewust van zijn, zoals pleasen en perfectionisme. "Sommigen gaan altijd voor wat een ander wil en denken niet aan hun eigen behoeften", legt Donker uit.

Op het werk uit zich dat bijvoorbeeld door altijd een half uur over te werken of niet te durven vragen of je eerder weg kunt als je een belangrijke afspraak hebt. "Omdat je bang bent voor het oordeel van collega's. En bij perfectionisme doe je er alles aan om goed genoeg te zijn in de ogen van de ander."

Mensen die bang zijn voor afwijzing drukken die angst vaak helemaal weg, zodat ze er geen last van hebben. Ze zijn bang dat de angst hen anders overspoelt. Maar je kunt die angst ook de baas worden. Volgens psychosociaal therapeut Meindert Telkamp is het belangrijk om die op te zoeken en te begrijpen waar die vandaan komt. Dat begint door te begrijpen welk verhaal erachter zit. "Vaak gaat het om angsten van een elfjarig iemand, terwijl de persoon die tegenover mij zit inmiddels al veertig is", zegt hij.

Volgens Donker zullen mensen die bang zijn voor afwijzing dat altijd blijven. Maar we kunnen het wel dragelijker maken voor onszelf door ons bewust te zijn van ons gedrag. "Onze angst voor afwijzing gaat vaak gepaard met veel zelfkritiek. Dat is een stem in je hoofd die zegt wat je allemaal niet goed doet en die jou veroordeelt om wat je doet en wie je bent."

Het is goed om daar een tegenwicht aan te bieden, zegt Donker. Probeer over jezelf te denken met een lieve stem die mild tegen je is. Je kunt die stem trainen door een dagboek bij te houden. "Daarin reflecteer je op je dag, waardoor je je bewuster wordt van wat je doet en inziet wat je graag anders zou willen doen."

Telkamp noemt vooral lichaamsgerichte vormen van therapie als oplossing. Een voorbeeld van een lichaamsgerichte therapie is EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing).

"Met deze therapie kun je teruggaan naar een vervelend moment uit het verleden dat veel spanning oplevert als je eraan terugdenkt", zegt Telkamp. "Bijvoorbeeld: iemand is door zijn leidinggevende flink te kakken gezet en kan zich deze gebeurtenis nog goed herinneren. Met EMDR zie je de leidinggevende als het ware weer voor je staan en hoor je wat die zegt, alleen wordt de angst die bij de gebeurtenis hoort uitgedoofd."