Het ledenbestand van vakbonden vergrijst, weet Harry van Dalen, hoogleraar economie aan de Tilburg University en hoofdonderzoeker bij het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI), heeft onderzoek gedaan naar de vraag waarom. Er is volgens hem geen eenduidig antwoord. "Het is een mengeling van verschillende factoren", stelt de hoogleraar.

Onbekendheid en onzichtbaarheid onder jongeren spelen een belangrijke rol. "Daarnaast kunnen werknemers ook profiteren van het werk van vakbonden als ze geen lid zijn. De noodzaak om lid te worden kan daarom minder groot zijn."

Voor FNV-bestuurslid Bas van Weegberg komen die verklaringen niet als een verrassing. "Meer leden werven komt grotendeels aan op scholing en het verbeteren van onze zichtbaarheid als vakbond. Als jongeren vakbondsleden van hun eigen leeftijd zien die langskomen in het onderwijs en op de werkvloer, kan dat enorm helpen."

Dat is nog niet terug te zien in de cijfers. Het CBS berekent elke twee jaar het aantal vakbondsleden in Nederland. In 2021 waren er 196.000 mensen minder lid dan in 2019, een daling van 6,3 procent. Maar die cijfers zeggen niet heel veel, vindt Van Weegberg. "Het percentage werknemers dat lid is van een vakbond geeft een duidelijker beeld dan het totale aantal vakbondsleden. Deze zogenoemde organisatiegraad daalt ook, maar niet zo heftig."

Moeten de vakbonden zich zorgen maken? "Nee", zegt Van Weegberg. "Natuurlijk zien we die cijfers ook, maar we zitten niet met de handen in het haar. We werken nog steeds hard voor het belang van onze leden, of ze nu jong of oud zijn." Ook volgens Van Dalen is het voorlopig niet nodig om vakbonden op te doeken. "Een vakbond is in mijn ogen een belangrijke kracht tegenover de werkgever en de uitwassen van de arbeidsmarkt."

Uit onderzoek blijkt dat jongeren het nut van vakbonden wel degelijk inzien, weet Van Dalen. "Je wordt lid om samen sterk te staan en niet alleen voor jezelf. Maar vakbonden zijn veel effectiever dan de meeste jongeren beseffen. Het blijven aantonen van de waarde van een vakbond is daarom belangrijk."

Daar is FNV'er Van Weegberg volop mee bezig. "Als vakbond heb je een expertisefunctie die zich niet beperkt tot staken alleen. Naast onze inzet voor goede en toekomstbestendige cao-afspraken, staan we onze leden bijvoorbeeld bij met advies over werk en inkomen."

En wat als je tussen de 18 en 28 jaar bent en een geflexibiliseerde arbeidsmarkt betreedt? Veel jongeren zijn afhankelijk van flexibele contracten. Dat heeft nadelige gevolgen voor hun financiële situatie en bestaanszekerheid. Helpt het om vakbondslid te worden?

"Zeker bij de grootste groep jonge flexwerkers, de oproep- en uitzendkrachten, zal de behoefte om lid te worden van een vakbond niet echt groot zijn. Hun werk heeft een individueel karakter en ze gaan ervan uit dat lidmaatschap maar een geringe beloning oplevert", zegt Van Dalen. "Toch vergroot een lidmaatschap de kans om hun positie te verbeteren."

Van Weegberg: "Als vakbond zijn we juist al jaren bezig om doorgeschoten flexibilisering tegen te gaan. Ook proberen we een volwassen loon voor jongeren vanaf achttien jaar te realiseren en de schrale compensatieregeling voor studenten die onder het leenstelsel vielen van tafel te vegen. Hoe meer jonge vakbondsleden we hebben, hoe groter de kans dat we op deze punten slagen."

Dit artikel is eerder gepubliceerd en aangepast aan de actualiteit.