Heleen klapperde even met haar oren toen ze het verzoek kreeg haar oren open te houden voor eventuele roddels die collega's over haar baas verspreidden.

"De rector van de middelbare school waar ik lesgaf was extreem onzeker, eigenlijk was hij helemaal niet geschikt als leider. Daardoor probeerde hij controle op alles te houden en moesten wij aan hem doorbrieven wat anderen over hem zeiden."

De narcist, de onzekere baas, de veeleisende manager of de leidinggevende die opvallend vaak tegen zijn personeel uitvalt; lastige bazen zijn er in vele soorten en maten.

Toch is er volgens Colinda van Dijk van Gewoon HR, een bureau dat trainingen verzorgt in het omgaan met moeilijke managers, één overeenkomst: "De communicatie tussen medewerkers en hun leidinggevende laat te wensen over."

Natuurlijk: er zijn hopeloze gevallen waar niet mee te praten valt, erkent Van Dijk. Zelf weet ze er alles van. "Ik had ooit een leidinggevende die uiteindelijk opgenomen werd in een psychiatrisch verpleeghuis. Maar zelfs met hem probeerde ik eerst het gesprek aan te gaan om aan te geven wat ik nodig had om goed te kunnen functioneren."

Van Dijk raadt mensen die een vervelende baas hebben altijd aan om het gesprek aan te gaan. "Je kunt wel blijven denken dat iemand een klootzak is, maar probeer voor jezelf eens te ontdekken waar die emoties bij allebei vandaan komen."

Ze coacht niet alleen medewerkers, maar gaat ook het gesprek aan met de lastige managers. Ze ziet vaak dat motivaties of drijfveren niet uitgesproken worden en blijven hangen in verwachtingen. "Maar wie daar niet duidelijk over is, zal zich uiteindelijk ondergewaardeerd voelen en gedemotiveerd raken. Terwijl je baas van niets weet."

Van Dijk merkt dat het vaak moeilijk gevonden wordt om zulke dingen aan je baas te vertellen. "Maar ik zou je zelfs willen adviseren om ook naar zijn drijfveren te vragen. Als iemand streng voor je is, kan jij dat als vervelend ervaren. Terwijl het voor je manager een manier is om jouw prestaties te verbeteren. Praat dus altijd over de omgangsvorm en geef aan wat voor jou goed werkt."

Dat leerde ook arbeidsbemiddelaar Tamara toen ze zich in een functie in een klein bedrijf stortte. "Hoewel ik zelf ook een managementfunctie vervulde en vele trainingen over leidinggeven had gevolgd, merkte ik dat ik het moeilijk vond om tegen mijn leidinggevende te vertellen dat deze manier van werken niet werkte voor mij."

Door een functie die gaandeweg haar contract veranderde, kreeg Tamara ineens andere taken. "In sommige van die taken was ik helemaal niet goed. In plaats van er iets van te zeggen, ging ik het maar gewoon doen en kwam ik chagrijnig en gefrustreerd thuis. Met een ontevreden leidinggevende tot gevolg."

En dus ging ze op gesprek om de verwachtingen te managen. "Met knikkende knieën, want ik was bang mijn baan kwijt te raken. Maar op deze manier kon het niet langer." Haar leidinggevende reageerde tot haar verrassing heel begripvol; ze had geen idee dat Tamara zich zo stoorde aan de situatie.

"Ik leerde op dat moment dat het heel belangrijk is om je grenzen te stellen, want doordat ik het werk deed, dacht mijn leidinggevende dat het wel goed zat. Had ik er eerder iets van gezegd, dan was het nooit zo ver gekomen."

Heleen kwam eerder voor zichzelf op tegenover de rector die alle roddels wilde horen. "Ik vertelde hem dat ik hier niet van gediend was. Toen hij vervolgens ook het functioneren van collega's met mij besprak, heb ik gezegd dat ik dit niet vond kunnen."

Het was voor haar een van de redenen om de school te verlaten. "Ik was blij dat ik voor mezelf opkwam, maar achteraf gezien had ik misschien moeten zien hoe onzeker en kwetsbaar hij was. Op dat moment vond ik hem vooral een idioot."

Ook Tamara verliet haar baan, ondanks het goede gesprek. "Bij een nieuwe baan is het voor mij niet het salaris doorslaggevend, maar de vraag of ik met prettige mensen samenwerk. Als je eenmaal een vervelende baas hebt gehad, weet je hoe waardevol dat is."