Wie heeft er geen pan met anti-aanbaklaag in huis? Als je er één met een Teflon-laag hebt, zijn er mogelijk al een keer alarmbellen gaan rinkelen.

Omwonenden van Teflon-fabriek Chemours (voorheen DuPont) in Dordrecht zijn jarenlang blootgesteld geweest aan de PFAS-soort PFOA. Deze stof bleek schadelijk te zijn en werd verboden, waarna er overgeschakeld werd op GenX, ook een PFAS-soort, die als even schadelijk is gekwalificeerd.

"Bij normaal gebruik levert het gebruik van pannen met een laag van Teflon geen risico op voor de gezondheid", laat het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn & Sport (VWS) weten in een reactie. "Wel kan bij verhitting boven 250 graden de Teflon uiteenvallen, waarbij schadelijke gassen kunnen ontstaan. Bij oude pannen kan de laag gaan bladderen."

Deeltjes PTFE die van de Teflon-laag loskomen kunnen in het voedsel belanden. "Dit is ongewenst, maar niet schadelijk. PTFE is een stof die niet door het lichaam kan worden opgenomen of verteerd en het verlaat het lichaam in onveranderde vorm."

Hoogleraar milieuchemie en toxicologie Jacob de Boer onderzoekt chemische stoffen en richt zich de laatste jaren op PFAS, inclusief PTFE en GenX. "PFAS kan in je bloed terecht komen, daar jarenlang in blijven en leiden tot nierkanker, teelbalkanker, een verhoogd cholesterol en leverproblemen", vertelt hij.

"Dat gebeurt niet via normaal gebruik van Teflon-pannen, maar doordat PFAS ingezet wordt bij de productie en daarna weer geloosd moet worden, verdwijnt het in ons leefmilieu. Iedereen in Europa heeft PFAS, dankzij DuPont, in zijn bloed."

Je zou in contact kunnen komen met PFAS via het drinkwater, verpakkingsmiddelen van voeding en wanneer je in direct contact komt met de stof, zoals via de lucht rondom Chemours of bij graafwerkzaamheden in vervuilde grond, legt De Boer uit.

Het RIVM heeft voor een aantal specifieke situaties gekeken naar de risico's voor de mens bij blootstelling aan PFOA, PFOS en GenX. "De risico's zijn beperkt, maar zijn niet altijd uit te sluiten. Dit is bijvoorbeeld het geval geweest bij omwonenden van Chemours."

Een groep internationale wetenschappers kwam 30 juni met een oproep tot een verbod op alle PFAS, net als het de Nederlandse overheid eind vorig jaar. "De verwachting is dat een voorstel voor een verbod medio 2022 ingediend kan worden bij de Europese Unie", laat het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) weten in een reactie. In 2023 moet een definitief besluit worden genomen.

Eerst werd er door Chemours 6.400 kilo GenX in het water geloosd, inmiddels is dat teruggegaan naar 5 kilo per jaar. De Boer: "Maar hoe wordt het nu weggewerkt? Dat weten we niet." Het IenW laat weten dat het afval naar een inrichting in België vervoert die geschikt is voor het verbranden van gevaarlijk afval.

"PFAS verdwijnt nooit", zegt De Boer. "De stoffen zijn verspreid over het hele noordelijk halfrond en komen ook overwaaien uit China en Amerika. Een Europees verbod is dus niet voldoende."

Nederland werkt met vier landen samen aan het verbod, zegt het IenW. "Er zullen beperkingen opgelegd worden op de import van producten met PFAS. Ook word er wereldwijd samengewerkt door middel van de Stockholm Conventie van de Verenigde Naties."

Er zijn tot het Europese verbod al alternatieven voor PFAS in gebruiksvoorwerpen op de markt. De Boer: "Door daar voor te gaan draag je niet bij aan de schadelijke productieketen. Wat pannen betreft kun je kiezen voor een stalen pan, of een pan met een keramieklaag."