"Elke generatie wil iets veranderen aan de maatschappij: babyboomers gingen in de jaren zestig de straat op in Parijs, generatie X demonstreerde tegen de kruisraketten in de jaren tachtig en daarna werd het een tijdje stil", zegt psycholoog Jos Ahlers, die samen met René Boender het boek GenZ: verlangen naar verandering schreef.

"Millennials groeiden op in weelde: hun ouders hadden veel geld en de economie ging als een tierelier in de jaren negentig. Ze hadden dus wel dromen, maar deden niet zoveel."

Dat is anders voor generatie Z, de jongeren die rond de eeuwwisseling geboren zijn en nu op de middelbare school zitten, studeren of gaan werken. Ahlers: "Nu komt de generatie die doet wat een generatie móét doen in de leeftijd rond de twintig jaar: de beuk erin. Zij hebben de economische crisis van 2010 voor de kiezen gekregen en nu groeien ze op tijdens de coronacrisis; het is een crisisgeneratie waarin de spanning groot is."

En het is een generatie met een mening. Recent publiceerde VICE een onderzoek naar het effect van de coronacrisis op de gevoelens van jongeren. In het onderzoek onder negenduizend jongeren uit de hele wereld noemen de generatie Z en millennials (geboren tussen 1980 en 2000) 'de manier waarop de economie werkt' en 'de manier waarop we met elkaar omgaan' het vaakst als wordt gevraagd wat er door de pandemie gaat veranderen.

Een gelijke behandeling voor iedereen (zie het kader hieronder) staat hoog op de agenda bij de generatie Z, die tegelijkertijd stevig geraakt wordt door de coronacrisis. Zou deze generatie, die veel minder uitzicht op een vaste baan en een eigen woning heeft, daardoor extra vaak de straat op gaan om te protesteren?

Ahlers verwacht van wel: "Er ging al een golf over de wereld waarin jongeren verandering opeisen en dat is natuurlijk versterkt door de crisis waarin we zitten. Ze kijken met grote zorgen naar de toekomst, moeten langer doorwerken, hebben grote studieschulden en kunnen de huizenmarkt niet betreden. Ze staan onder grote druk en dan slaat snel de vlam in de pan."

Jongeren van de generatie Z in 2019 in Amsterdam tijdens The Raindance Project, een muziekfestival in het teken van het klimaat. (Foto: BrunoPress)

Wat moet er dan precies anders volgens de generatie Z? Ahlers: "De manier waarop wij ouderen de politiek hebben vormgegeven is voor hen bizar, dat je één keer in de vier jaar gaat stemmen. En politiek is de hobby van witte vijftigers. Je ziet wel jonge wereldleiders in Canada en Nieuw-Zeeland, maar voor jongeren zijn dat ook oude mensen."

Jongeren zouden de politiek heel anders inrichten, stelt hij. "Ze groeien op binnen sociale netwerken en die zijn per definitie plat. Nu proberen we de oude systemen leuk te maken. Maar als je opgroeit met het idee dat er geen hiërarchie bestaat, dan wijs je de oude systemen af."

Generatie Z'er Stijn Warmenhoven (19), die we kennen als initiatiefnemer van de grote klimaatstaking in februari vorig jaar, herkent zich in de ambitie om dingen te veranderen. "En dat leeft bij heel veel jonge mensen om mij heen. Wij zijn onzeker over de toekomst en zouden meer inspraak willen hebben. Wij vragen ons af of we straks zelfstandig kunnen wonen en de studieschuld niet te hoog oploopt. Wij zijn er wel klaar mee."

Als voorbeeld haalt hij de coronamaatregelen aan. Bij het opstellen van de maatregelen is volgens hem heel weinig rekening gehouden met jongeren. "De 300 tot 400 euro in de maand die binnenkomt via baantjes in de horeca viel weg, terwijl er voor alle andere groepen iets geregeld werd. Wij brengen de grootste offers, maar zijn het minst vatbaar voor het virus. Natuurlijk doen we dat graag voor de andere generatie, maar het houdt ergens op."

Wat is de manier om daadwerkelijk zaken te veranderen? Warmenhoven: "In de Tweede Kamer worden beslissingen genomen, maar daar zit niemand van onze generatie. Ik zou ervoor pleiten om straks op elke lijst twee of drie jongeren uit de jongerenpartijen te zetten. Dan kan ik stemmen op iemand die thema's als klimaat en wonen gaat aanpakken op basis van eigen ervaringen."

Ook jongerenonderzoeker Rutger van den Berg constateert dat jongeren nu zelf de macht niet hebben. Maar door in te spelen op wat om hen heen gebeurt, kunnen ze wel degelijk invloed uitoefenen.

Zoals in het racismedebat. "Het initiatief voor Black Lives Matter ligt niet bij de generatie Z, maar het is wel een prominent onderdeel van hun leefwereld. Daardoor gaan jongeren erover nadenken en zich gedragen naar de opschuivende norm."

"Je kunt van tieners ook niet verwachten dat ze direct verandering brengen, ze zijn nog volop in ontwikkeling en missen vaak nog de middelen en kennis om volledig zelfstandig tot concrete oplossingen te komen. Jongeren hebben een hele voorname rol als mensen die de agenda bepalen. Zij zijn de mondige smaakmakers, want ze trekken veel aandacht van andere generaties."

Een jongere in Utrecht tijdens een protest tegen de mode-industrie van afgelopen november. (Foto: Getty Images)

"Mijn generatie is zich er bewust van dat veel dingen veranderd kunnen worden en wil ook actie ondernemen", zegt Lecyca Curiël (22), die namens de denktank Whetston regelmatig lezingen geeft over 'haar' generatie Z. "Dat zag je terug in de Klimaatmars van 10 maart en ook bij de Black Lives Matter-demonstraties. Het is op elk gebied de meest diverse generatie ooit en dus zijn we ons er heel erg van bewust dat er iets aan die sociale ongelijkheid gedaan moet worden."

Welke generatie heeft er eigenlijk een potje van gemaakt? "Haha, daar komt de term 'OK boomer' vandaan, de babyboomgeneratie wordt gezien als de generatie die niet snapt dat dingen anders moeten."

Wat zou in haar ogen een goede strategie zijn om zaken te veranderen? "Ik denk dat de straat op gaan effectief is, maar bedrijven en overheden moeten ook een structurelere samenwerking aangaan met jongeren. Dat moeten ook hele verschillende jongeren zijn, niet alleen maar de mensen van de hoogste schoolopleidingen die het gewend zijn om te debatteren."

Het eerste wat die 'ouderwetse' politiek moet doen, is volgens haar duidelijk: "Het onderwijs moet veranderen, het onderwijs vormt de samenleving. Als je daar meer gaat vertellen over onze geschiedenis, sociale gelijkheid en duurzaamheid, dan komt er iets op gang."