NU.nl
Het langverwachte vervolg op Frozen draait vanaf deze week in de bioscopen. Lange tijd ging het gerucht dat hoofdpersonage Elsa in tegenstelling tot haar collega-prinsessen een vriendin zou krijgen, maar dat plan is nu van de baan. NU.nl vraagt experts of het goed zou zijn als Disney wél een homoseksueel hoofdpersonage introduceert in een film.
"Let it go, let it go - can't hold it back anymore." Het refrein van Let It Go, dat dankzij Frozen in 2013 een wereldhit werd onder zowel kinderen als volwassenen, zit bij iedereen in het hoofd geprent.
Het nummer werd bovendien een lijflied voor de lhbti-gemeenschap, omdat zij zich goed kunnen vinden in de tekst, die gaat over het omarmen van jezelf en jezelf niet in een hokje te hoeven stoppen.
"Toen Frozen verscheen, zagen veel mensen hierin een metafoor voor homoseksualiteit", vertelt filmwetenschapper Dan Hassler-Forest van de Universiteit Utrecht. "Een verhaal over twee zussen, van wie er één een kracht heeft die haar anders maakt en waarvan haar ouders niet weten hoe ze hiermee moeten omgaan. Ze zeggen tegen haar: probeer normaal te zijn, anders sluit je jezelf maar op. Tot ze volwassen wordt, niet meer kan verbergen dat ze anders is en wordt weggejaagd."
"Pas buiten deze bekrompen wereld kan ze zichzelf zijn en zingt ze 'Let it go'",vertelt Hassler-Forest. Dit symbolische verhaal, gekoppeld aan het feit dat er geen prins aan haar zijde is of dat ze daarin interesse toont, maakt van haar een symbolisch lhbti-persoon."
Fans probeerden Disney er via sociale media van te overtuigen Elsa een vriendin te geven. Deze verlangens werden nog meer aangewakkerd toen in de Frozen 2-trailer een nieuw vrouwelijk personage te zien was, van wie fans dachten dat het mogelijk de nieuwe liefde van de ijsprinses zou kunnen zijn.
Disney: 'Seksualiteit niet van toepassing op Elsa'
"Net zoals in de eerste film, zal het liefdesleven van Elsa niet centraal staan", vertelt Kristen Anderson-Lopez, een van de liedjesschrijvers, aan IGN. "Er zijn al zo veel films waarin dit wel gebeurt en het liefdesleven van Elsa is niet iets dat we op dit moment in het verhaal aan bod willen laten komen."
Daarom gaat Frozen 2 vooral om het vinden van je plek in de wereld, iets waar Elsa momenteel mee bezig is. Frozen-regisseur Jennifer Lee vertelde deze week in de Volkskrant dat ze met de film "een verhaal vertellen dat recht doet aan de eerste film, niet een verhaal dat mensen willen horen".
Disney laat desgevraagd aan NU.nl weten dat iedereen binnen en buiten het bedrijf "mag zijn wie hij/zij is". "Politieke voorkeuren, geloof en seksualiteit zijn geen hoofdthema's binnen onze merken en dus ook niet van toepassing op Elsa."
'Homo's bestaan niet binnen de wereld van Disney'
Pedagoog Belle Barbé vindt het mooi dat het bij Elsa om iets anders gaat dan een romantische relatie. "Zo leren kinderen dat je je levensgeluk ook uit andere dingen kunt halen. Iets wat je in de meeste Disney-films wel ziet. Disney geeft eigenlijk een net zo vertekend beeld van liefde als porno van seks."
"Van de wereld van Disney weten we al lang dat homo's daarbinnen niet expliciet bestaan", vult filmwetenschapper Hassler-Forest aan. "De prinsessen, prinsen en andere wezens leven in een wereld waarin heteroseksualiteit de norm is en de enige vorm van identiteit die daar wordt uitgedragen. Het was zo'n mooie kans om van Elsa een niet-heteroseksueel personage te maken, maar Disney is toch teruggedeinsd."
Ook Barbé vindt het jammer dat Disney er tot dusver nog niet voor heeft gekozen om een van hun personages expliciet niet-heteroseksueel te laten zijn in een film. "Kinderen en jongeren hebben namelijk meerdere verhalen nodig om zich mee te kunnen identificeren. Vaak zie je dat jongeren achter hun seksuele identiteit komen als ze dit ergens anders horen of zien. Dan valt het kwartje: oh, zo kan het ook. Dat verhaal is nodig om te weten dat het een optie is."
Het klassieke Disney-beeld: Assepoester met haar prins. (Beeld: Disney)
'Basis voor seksuele oriëntatie al vroeg gelegd'
Voor jonge kijkers is dat net zo belangrijk, benadrukt pedagoog Barbé. Ze legt uit dat kinderen al vanaf een jaar of vier, vijf genderstereotype gedrag herkennen. "Wat hoort bij jongens en wat bij meisjes, hebben ze bewust door", legt de pedagoog uit.
"Vanaf hun achtste jaar ligt de love map al vast, een blauwdruk van seksuele voorkeuren. Niet dat je dan al weet wat je seksuele voorkeur is, maar de basis voor je seksuele oriëntatie wordt wel al gelegd."
Dat heeft te maken met allerlei ervaringen die je opdoet, en of je als kind thuis vrij kunt praten over bijvoorbeeld je lichaam. "Dat soort momenten bepalen dat jij je later voor dingen gaat schamen, of juist een fetisj ontwikkelt. Daarom is het juist zo belangrijk dat een kind in de media ook veel verschillende voorbeelden te zien krijgt. Hoe diverser dat is, hoe meer voorbeelden een kind heeft om uit te kiezen en waar het zich mee kan identificeren."
Juist grote namen als Disney kunnen een grote bijdrage leveren aan de acceptatie van niet-hetero mensen", stelt Barbé. "Omdat wanneer zij dit doen, je weet dat het mainstream is geworden."
'Jammer dat Disney zich laat leiden door verdienmodel'
De makers hebben gezegd zich liever op een ander verhaal te focussen, maar zowel Barbé als Hassler-Forest denkt dat er vooral financiële belangen mee gemoeid zijn. "Frozen draait enorm om de merchandise", zegt Barbé. "Als ze de keuze maken om Elsa of een ander belangrijk personage homoseksueel te laten zijn, zijn ze wellicht bang dat er minder spulletjes worden verkocht."
Volgens Hassler-Forest zou Disney ook vrezen voor censuur of een uitzendverbod in bepaalde landen vanwege homoseksualiteit in films. "Je ziet het al bij films als Bohemian Rhapsody, die wordt gecensureerd of zelfs helemaal niet vertoond."
Toch zien beide experts dat Disney al voorzichtig kleine stappen maakt. Zo was het personage LeFou in de remake van Beauty and the Beast dansend te zien met een man, hoewel deze scène zo kort duurde dat je hem wellicht miste als je even met je ogen knipperde. En in Finding Dory werd een kinderwagen voortgeduwd door twee vrouwen, maar dit tafereel was nog korter in beeld.
De betreffende dansscène tussen LeFou en een ander mannelijk personage. (Beeld: Disney)
Klein druppeltje lhbti
"Disney voegt nu een klein druppeltje lhbti-zichtbaarheid toe aan hun films, wat uitgebreid wordt belicht in de westerse pers", zegt Hassler-Forest. "Voor Disney staan er belangen op het spel en hebben ze verschillende publieken voor wie zij hun films maken. Zodoende komen ze altijd in een spagaat terecht."
Beide deskundigen verwachten daarom niet dat Elsa in een mogelijk derde deel van Frozen ineens wel aan het altaar staat met een dame.
"Het zal waarschijnlijk in het midden blijven wat Elsa is", zegt filmwetenschapper Hassler-Forest. "Wat ik niet verwacht, is dat het verhaal eindigt met een huwelijk tussen Elsa en een man. Wat betreft lhbti heeft Disney hun glazen al ingegooid, dus houden ze het bij een compromis."
