De elektronische sigaret kwam in 2004 op de markt als een 'minder gevaarlijke' vervanger van de tabakssigaret en een mogelijk hulpmiddel om te stoppen met roken. Het gebruik van de rookwaren is sindsdien sterk toegenomen, maar eigenlijk is er nog veel onduidelijkheid over hoe schadelijk de e-sigaret nou eigenlijk is. Waarom weten we er nog zo weinig over?

De drie eerste meldingen over acute, ernstige longklachten als mogelijk gevolg van e-sigaretten werden vorige week gemeld door de Nederlandse Vereniging van Artsen voor Longziekten en Tuberculose (NVALT). De organisatie baseerde zich daarbij op een enquête onder elfhonderd leden.

In de Verenigde Staten zouden er zelfs al zeven personen aan zijn overleden en zouden 530 personen longklachten hebben ontwikkeld door de dampen van e-sigaretten.

De Amerikaanse staat New York nam dinsdag een wet aan die de meeste smaken voor e-sigaretten verbiedt. President Donald Trump liet een week eerder al weten smaakvloeistoffen voor de rookwaren in de ban te willen doen.

De kwestie rondom elektronische rookwaren speelt niet alleen in de VS en Nederland. India verbood woensdag niet alleen de vloeistoffen, maar ook de verkoop, productie, import en advertenties.

Artsen weten niet zeker of e-sigaretten de oorzaak zijn

Artsen kunnen echter nog niet definitief vaststellen of de recent gemelde gezondheidsproblemen daadwerkelijk door e-sigaretten zijn veroorzaakt, bevestigt NVALT-voorzitter Leon van den Toorn. Wanneer mensen bepaalde afwijkingen vertonen of bloed ophoesten, zoeken dokters naar verklaringen.

"Als deze persoon geen andere klachten heeft maar wel elektronisch rookt, dan kan dat een logische verklaring zijn", aldus Van den Toorn. In de genoemde gevallen leek een verband met het roken van e-sigaretten aannemelijk, maar is het dus nog niet te bewijzen.

Geregeld verschijnen er nieuwe studies over de gevolgen van de e-sigaret, maar precieze informatie ontbreekt nog. "We hebben gewoon nog weinig kennis over wat deze rookwaren met de luchtwegen en longen doen", vertelt de longarts.

Dat gebrek aan kennis heeft verschillende oorzaken. Ten eerste komt dit doordat de e-sigaret nog vrij nieuw is. De elektronische sigaret in de huidige vorm werd in 2004 op de markt gebracht en is dus nog maar vijftien jaar oud.

"In die vijftien jaar hebben veel mensen wereldwijd het product gebruikt, maar hebben we nog nooit op zo'n grote schaal als nu acute klachten gezien", vertelt Esther Croes, arts-epidemioloog bij het Trimbos-instituut. "Maar we weten dus nog niet wat twintig jaar lang dagelijks dampen doet met het lichaam. Bij de tabakssigaret duurde het ook jaren voordat werd vastgesteld hoe schadelijk de giftige stoffen zijn."

Andere bestanddelen zijn potentieel gevaarlijk

Eerst hebben wetenschappers bekeken welke schadelijke stoffen van tabak ook voorkomen in de vloeistoffen van e-sigaretten. Dat waren er relatief weinig. Maar dat neemt niet weg dat andere bestanddelen in e-sigaretten potentieel gevaarlijk zijn.

E-sigarettenvloeistof bevat ook stoffen met al wel bekende effecten, maar waarvan experts nog niet weten hoe die verdampt in het lichaam reageren. "Bijvoorbeeld propyleenglycol, een stof die onder meer in mistmachines van theaters wordt gebruikt", vertelt Croes. "Een podiumtechnicus zit wellicht twee keer per week in die dampen, maar wat nou als je twee keer per dag die stof diep inhaleert?"

E-sigaretten zijn verkrijgbaar in veel smaken. (Foto: Getty)

Het onderzoek naar de effecten van dampen wordt bemoeilijkt door de grote variatie in apparaten en vloeistoffen op de markt. Daardoor zijn veel verschillende combinaties mogelijk en kunnen onderzoekers moeilijk vaststellen welke chemische reacties er plaatsvinden en welke effecten deze hebben. "Een kaneelsmaakje is vast lekker, maar het is nog onbekend wat het met je lichaam doet als je dit verdampt en inhaleert", aldus Croes.

Elektronisch roken om van nicotineverslaving af te komen

De e-sigaret werd in 2003 ontwikkeld in China als hulpmiddel om te stoppen met roken. Het product had het gevoel en het uiterlijk van de ouderwetse sigaret en kon nicotine bevatten, zonder de andere gevaarlijke stoffen in tabak.

"Slechts een beperkt aantal rokers heeft hier baat bij", stelt Croes. Trimbos raadt in eerste instantie middelen zoals coaching aan om te stoppen met roken. Dit is volgens Croes de optie met de meeste kans op succes.

"Echter, als coaching voor iemand niet werkt en afbouwen door e-sigaretten wel, dan kan het niet anders. Uiteindelijk is er weinig zo schadelijk als doorgaan met tabak roken."

Opstap naar tabak roken

Een zorg die Van den Toorn en Croes delen, is dat elektronisch roken voor jongeren mogelijk een opstap is naar het roken van tabak. "Onder jongeren zien we een gigantische groei in het gebruik van de e-sigaret", zegt Van den Toorn. "De smaakjes, geurtjes en kleurtjes zijn nou eenmaal aantrekkelijk."

Uit cijfers van Trimbos blijkt dat nog altijd veel, maar wel minder jongeren tussen de twaalf en zestien jaar tabak roken. Maar onder jongeren van deze leeftijdsgroep blijkt de e-sigaret populairder te zijn geworden. "We werken hard voor een rookvrije generatie", aldus Croes. "Maar de e-sigaret fietst daar dwars doorheen."

Hoewel er nog weinig bekend is over de potentiële gevaren van elektronisch roken, raadt het Trimbos-instituut aan om ervan weg te blijven. Dit advies geldt zeker voor mensen die al niet rookten. "Er zijn aanwijzingen dat het gevaarlijk is en wij kiezen liever de minst risicovolle optie."