Het mediterraan draaigatje (foto) dankt zijn naam aan het feit dat hij met zijn achterste schudt. Het insect is inmiddels opgedoken in onder meer Rotterdam, Alphen aan den Rijn en Ulft.

Het draaigatje is meegereisd op planten zoals de olijfboom, zeggen Hans de Kroon, ecoloog bij de Radboud Universiteit en Bastiaan Meerburg, directeur bij Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD).

Het feit dat het dier hier goed gedijt, leidt bij het KAD tot zorgen. In tegenstelling tot de 'gewone mier' kunnen meerdere koninginnen naast elkaar leven in de kolonies van het mediterraan draaigatje. "Dit zorgt voor superkolonies met nesten van wel 120 meter lang, waarin miljoenen mieren zitten", aldus Meerburg.

Hierdoor kunnen stoepen verzakken en tuinen verwoest worden; het insect neemt namelijk bladluis met zich mee. Ook kan hij 'onze mier' verdringen, zo schetst de directeur.

De met zijn achterwerk schuddende mier is slechts een van de voorbeelden van insecten die de laatste jaren kans zagen om flink in aantal toe te nemen. Er is een grote onbalans in de Nederlandse natuur, stellen Arnold van Vliet, bioloog aan Wageningen University & Research en De Kroon.

Klimaatverandering zorgt niet alleen voor warme en droge zomers en winters, maar heeft er volgens deze experts ook aan bijgedragen dat zowel soorten die van nature in Nederland voorkomen als sommige uitheemse insecten nu tot plagen uitgroeien.

De eitjes van de inheemse eikenprocessierups hebben dankzij de droogte bijvoorbeeld massaal de afgelopen winters overleefd, waardoor bomen nu vol zitten met de lastige insecten, zo schetst De Kroon. De haartjes van de eikenprocessierups zorgen voor bulten en mogelijk zelfs voor een ernstigere allergische reactie.

Eikenprocessierupsen. (Foto: 123rf)

Van Vliet onderschrijft dat uit onderzoek, waarin de ontwikkeling van het aantal boominsecten tussen 1945 en 2005 werd bestudeerd, is gebleken dat soorten die goed gedijen bij warmte (zoals de eikenprocessierups) het sinds de jaren tachtig steeds beter doen. In Nederland stijgt de temperatuur sinds de jaren tachtig.

Niet alleen de veelgenoemde rups gedijt goed bij warmer weer. Warmere zomers en mildere winters zorgden er ook voor dat het uitheemse mediterraan draaigatje en de uitheemse buxusmot zich in Nederland konden vestigen. Ook zijn er meldingen over de 'reuzenteek' die nu in Duitsland is aangetroffen. Volgens De Kroon kan ook dit insect de grens oversteken.

Buxusrups. (Foto: ANP)

En niet alleen de voor mensen ongevaarlijke buxusmot en het mediterraan draaigatje vinden Nederland sinds de temperatuur stijgt een prettig land om te vertoeven. Ook de tijgermug, die infectieziektes als dengue kan verspreiden, kan zich vestigen als het insect de kans krijgt.

Van Vliet vertelt dat er elk jaar op meerdere plaatsen melding wordt gemaakt van de tijgermug. "Wanneer zo'n melding wordt gedaan, stelt de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit bestrijdingsmaatregelen in, en tot nu toe was dat iedere keer succesvol."

De temperaturen zijn nu echter al zodanig dat de tijgermug kan overleven in Nederland, aldus zowel De Kroon als Van Vliet. "En volgens de klimaatvoorspellingen wordt het klimaat alleen maar gunstiger voor deze mug", zegt Van Vliet. "En dit insect is van een heel andere orde dan de eikenprocessierups", legt De Kroon uit.

Het gaat nu nog om geïsoleerde gevallen van de tijgermug, maar de insectenexpert stelt dat het straks "dweilen met de kraan open" zal zijn als het om de mug gaat.

Aziatische tijgermug (Foto: ANP)

Ook de bestrijding van het mediterraan draaigatje en de eikenprocessierups gaat niet zonder moeite.

Volgens Meerburg worden in verschillende gemeentes inmiddels al biologische bestrijdingsalternatieven voor het mediterraan draaigatje getest, zoals stomen en aaltjes (de natuurlijke vijanden van deze insecten). Maar het is maar de vraag of dit afdoende werkt voor de miljoenen mieren per nest. Voor de eikenprocessierups geldt dat bedrijven de vraag soms niet meer aankunnen.

Een van de problemen daarbij is volgens De Kroon dat deze insecten in Nederland geen natuurlijke vijand hebben. "Het duurt even voor het systeem zich aanpast en de roofinsecten en vogels ze herkennen als voedsel", schetst hij.

Van Vliet legt uit dat de 'insectenvolksverhuizing' door onze invloed op het klimaat én de handel die we met verschillende landen drijven alleen maar zal doorgaan in de komende jaren.

Wel benadrukt zowel hij als De Kroon dat lang niet alle nieuwe soorten in Nederland voor problemen zorgen, maar dat "sommige heel mooi of zelfs nuttig zijn".