Op 8 mei 2018 trekt de VS zich terug uit het nucleair akkoord met Iran en Europese landen, waardoor de economische sancties tegen Iran weer volledig worden ingesteld. Het islamitische land dreigt zijn uraniumproductie te verhogen als de Europeanen de Amerikaanse sancties niet compenseren.

Bijna een jaar later, 5 mei jongstleden, stelt de veiligheidsadviseur van de VS John Bolton dat er aanwijzingen zijn voor een "onbekende dreiging" in de regio rondom Iran. Bondgenoten van de VS die aanwezig zijn in buurlanden Syrië en Irak zouden gevaar lopen.

Bolton, een van de haviken uit de Amerikaanse politiek, staat bekend om zijn oorlogsretoriek. Hij roept al jarenlang dat hij hoopt dat de VS eens Iran zal aanvallen. Bovendien was hij een van de architecten van de desastreus verlopen invasie van Irak in 2003.

De VS stuurt een vliegdekschip en bommenwerpers naar het Golfgebied.

Een week later, op 12 mei, worden vier olietankers aangevallen in de Perzische Golf, vlak bij de Straat van Hormuz. Bolton en de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo houden Iran verantwoordelijk.

Twee van de tankers zijn van Saoedi-Arabië en eentje van de Verenigde Arabische Emiraten, bondgenoten van de VS en tegenstanders van Iran. De vierde tanker behoort toe aan een bedrijf uit Noorwegen.

Iran ontkent en de Amerikanen komen niet met bewijs. Op 24 mei besluit Trump vijftienhonderd extra militairen ter verdediging naar het Midden-Oosten te sturen.

Nadat het een periode relatief rustig was in de Golfregio, worden op 13 juni opnieuw twee olietankers aangevallen. De VS wijst weer naar Iran, maar de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Javad Zarif noemt de aanvallen "verdacht".

Het Amerikaanse leger heeft echter een video vrijgegeven waarin volgens het Pentagon te zien is dat leden van de Iraanse Revolutionaire Garde (IRG), een militair elitekorps, een onontplofte kleefmijn van de zijkant van een olietanker halen.

Als het klopt, dan zou het niet de eerste keer zijn dat Iran kleefmijnen gebruikt rond de Straat van Hormuz. Dit gebeurde ook tijdens de 'Tankeroorlog' in de Perzische Golf in 1987 en 1988.

Iran ontkent in alle toonaarden en beschuldigt de VS van 'Iranfobie'.

Een paar dagen later meldt Iran dat het de uraniumproductie heeft verviervoudigd. Op 27 juni zal het land meer verrijkt uranium in voorraad hebben dan is toegestaan volgens het nucleaire akkoord - dat nog van kracht is met de Europese Unie, China en Rusland. Het is duidelijk dat Iran op deze manier de druk opvoert.

Nog dezelfde dag geeft het Pentagon de opdracht om duizend extra militairen naar het Midden-Oosten te sturen.

En dan geeft Iran een duidelijk signaal af: op 20 juni wordt een van Amerika's grootste spionagedrones neergehaald. Het is de eerste keer dat de VS een RQ-4A Global Hawk verliest.

Volgens Iran vloog de drone in zijn luchtruim, maar de VS zegt dat het onbemande toestel boven de Straat van Hormuz, in het internationaal luchtruim, is neergeschoten. Beide landen geven foto's vrij die volgens hen het bewijs leveren. Iran zou de VS meerdere keren hebben gewaarschuwd, voordat het de drone neerhaalde.

Een functionaris van de IRG voert de druk een dag later verder op door te zeggen dat het korps ook hadden kunnen besluiten een Amerikaans passagiersvliegtuig uit de lucht de schieten, maar dat voor de drone is gekozen omdat het puur wilde dreigen.

Trump noemt de actie van Iran op twitter "een enorme fout".

In de nacht naar vrijdag melden Amerikaanse media dat een vergeldingsactie op het laatste moment afgeblazen is door Trump. Voorafgaand aan de actie zou er stevig zijn gediscussieerd in het Witte Huis.

Het is duidelijk dat de neuzen in Washington niet allemaal dezelfde kant op staan. Als het aan Bolton ligt, wordt er grof geschut ingezet. De president zei keer op keer dat hij geen oorlog wil, maar schuwt ook provocatie niet. Het lekken van de afgeblazen raketoperatie kan ook worden gezien als deel van retorische oorlogsvoering.

In Iran hebben zich ook twee duidelijke kampen gevormd. Aan de ene kant staan de hardliners van de IRG, die niet zullen terugdeinzen voor een confrontatie. En daartegenover staat de relatief gematigde Iraanse regering van president Hassan Rouhani.

Iran provoceert op zijn beurt ook. Al is het nog niet duidelijk wie er precies achter de aanvallen op de olietankers zit, heeft het land zelf toegegeven een drone te hebben neergehaald als dreigement aan de VS.

De olietanker die in brand is gevlogen na een explosie. (Foto: ANP)

Leden van de Amerikaanse regering spreken elkaar publiekelijk tegen over hoe Iran moet worden aangepakt. Trump wil eigenlijk geen oorlog; hij wil de nucleaire deal heronderhandelen. Bolton wil 'regime change' in Iran en deinst niet terug voor wapengekletter. Het Amerikaanse Congres heeft zich nog niet uitgesproken over de wenselijkheid van een militaire interventie tegen Iran.

Er zijn grenzen aan wat er in Teheran aan kalmerende invloed kan worden verwacht van Rouhani, die weliswaar gematigder is dan grootayatollah Khamenei, maar geen liberaal-democraat mag heten. De machtige Republikeinse Garde gooit intussen gretig olie op het vuur.

Het strategisch en economisch belang van de Straat van Hormuz kan moeilijk worden overschat. Bijna een derde van alle ruwe olie die wereldwijd over water wordt vervoerd, passeert door de zee-engte tussen Iran en Oman. Daarnaast is een nucleair bewapend Iran onder meer voor de nauwe Amerikaanse bondgenoot Israël een onacceptabel vooruitzicht. Het maakt de inzet van het geopolitieke spel tussen de VS en Iran hoog.

Het grote gevaar lijkt niet zozeer te zijn dat de VS en Iran bewust aansturen op oorlog, maar dat ze daarin tuimelen door de chaotische wisselwerking van krachten in Washington en Teheran.