Net voor het slapen gaan nog even een boek of artikel lezen op je smartphone om tot rust te komen. Dat klinkt misschien als een prettig idee, maar mogelijk verpest het felle licht van het scherm de leeservaring. Zelfs op minimale helderheid kan het scherm in een donkere kamer pijn doen aan de ogen. Een donkere modus op telefoons zou in dat geval uitkomst kunnen bieden.

Android-topvrouw Stephanie Cuthertson noemde de komst van een donkere modus tijdens ontwikkelaarsconferentie Google I/O eerder dit jaar "een kleine toevoeging, maar wel iets waar veel om is gevraagd". Bij presentaties van zowel Google als Apple werd de aankondiging van de modus met een luid applaus onthaald.

Een donkere modus zorgt voor minder (fel) wit op het scherm van telefoons en tablets. De achtergrond van menu's en apps wordt zwart gemaakt en de letters komen in het wit in beeld. Later dit jaar maakt de 'dark mode' zijn opwachting in Android Q en iOS 13.

De komst van een donkere modus lijkt een kleine gebeurtenis, maar is visueel een van de grootste veranderingen die de nieuwe besturingssystemen met zich meebrengen. Tot nu toe vormden menu's en apps met witte achtergronden en zwarte letters de standaard.

Een donkere modus heeft volgens de fabrikanten enkele voordelen. Zo straalt het scherm minder licht uit, wat in sommige gevallen (bijvoorbeeld tijdens concerten of in een donker vliegtuig) prettig kan zijn, omdat het minder storend is voor mensen in de omgeving. Ook zou het op telefoons met een oledscherm zorgen dat de accu langer meegaat op een volle lading, omdat pixels bij een zwarte weergave helemaal uitgeschakeld worden.

Bijkomend voordeel is volgens Apple dat de modus "rustiger is voor je ogen". Google schrijft dat het de zichtbaarheid van het scherm verbetert voor "gebruikers met slechter zicht en degenen die gevoelig zijn voor fel licht".

Maar is het ook gezonder en slaap je bijvoorbeeld beter als een scherm zwart met witte letters is? In de podcast De Week van NUtech zegt chronobioloog Roelof Hut dat een smartphonescherm slechts een kleine bijdrage vormt op het omgevingslicht. "Kunstlicht zorgt er in de avond voor dat de biologische klok vertraagt en daarom gaan we later naar bed", zegt Hut. "Omgevingslicht zoals schemerlampen vormen in de avond het grootste aandeel. Daarbovenop komen de schermpjes van telefoons, maar die vormen slechts een kleine bijdrage aan het totaal."

Alleen naar die kleine bijdrage gekeken van de smartphoneschermen kan een donkere modus volgens Hut wel een "aanzienlijke" bijdrage leveren. Is er in de omgeving verder geen licht en komt het enige schijnsel van de telefoon, dan valt daar de meeste winst te behalen.

Ook Tom van den Berg, natuurkundige bij het Herseninstituut, noemt smartphoneschermen niet schadelijk. "Een donkere modus kan vooral rustgevend werken", zegt hij. "Het verlagen van de intensiteit van het scherm in het donker kan vast voor een verbetering van het welbevinden zorgen. Wat dat betreft zijn er positieve effecten van de donkere schermen te verwachten, als je dat zelf als prettiger ervaart."

De donkere modus is ook in te schakelen op bepaalde tijdstippen. Zo kan de gebruiker er voor kiezen om in de avonduren na een bepaalde tijd automatisch het scherm te verduisteren.

Op dit moment zijn er alleen bèta's van iOS 13 en Android Q beschikbaar, maar vanaf het najaar worden de nieuwe versies van de besturingssystemen uitgerold voor iedereen.

Tot die tijd zijn menu's en de meeste apps van Android en iOS nog voornamelijk wit. Verschillende apps van derden bevatten inmiddels al wel een eigen donkere modus. Zo zijn Twitter en NU.nl al te gebruiken met een zwarte achtergrond en witte letters.

Op iOS en verschillende Android-telefoons is een alternatief voor een donkere modus. Via de toegankelijkheidsopties in de instellingen is het bijvoorbeeld mogelijk om negatieve kleuren te tonen. Daardoor worden witte achtergronden vanzelf zwart, met daarop witte letters. Andere kleuren worden echter ook omgekeerd, waardoor deze verder niet waarheidsgetrouw ogen.

Google is ter voorbereiding van Android Q begonnen met het toevoegen van een donkere modus in de apps, zoals Chrome, Drive, Keep en Foto's. Hierbij wordt de achtergrond niet helemaal zwart gemaakt, maar donkergrijs.