Uit recente cijfers blijkt dat een groot deel van de internationale kinderporno op Nederlandse servers staat. Waarom speelt ons land zo'n grote rol in de verspreiding van online kindermisbruik?

Volgens de Britse Internet Watch Foundation (IWF) staat maar liefst de helft van alle online kinderporno op Nederlandse servers. Daarmee zou ons land de marktleider op het gebied van kinderporno zijn, gevolgd door de Verenigde Staten die 12,2 procent zouden verspreiden.

Het Nederlandse Expertisebureau Online Kindermisbruik (EOKM), voorheen het Meldpunt Kinderporno, herkent zich niet in deze conclusie. In jaarcijfers afkomstig uit 2017 van zeventig wereldwijde meldpunten staat Nederland op de tweede plek, met 19 procent van alle aangetroffen kinderporno.

Daarmee staat Nederland hoe dan ook hoog in de lijst met landen waar kinderporno op servers wordt opgeslagen. Het gaat daarbij in elk geval om tienduizenden beelden. In 2017 werden bij het wereldwijde meldpunt bijna 260.000 afbeeldingen en video's geïdentificeerd.

Nederland is een belangrijk knooppunt

Volgens Arda Gerkens, managing director bij EOKM, betekent dat niet per se dat Nederlanders ook vaak actief handelen in kinderporno. "In Nederland hebben we snel internet met een paar grote knooppunten. Daardoor worden hier veel websites met plaatjes gehost. Deze image hosters lenen zich ook heel goed voor het uitwisselen van dit materiaal."

Nederland is een belangrijk verzamelpunt voor het gehele Europese internet. Sinds de jaren negentig staat hier de Amsterdam Internet Exchange, een knooppunt dat internetproviders in Nederland en buitenlandse partijen met elkaar verbindt. Inmiddels is de Exchange uitgegroeid tot de op een na grootste ter wereld, waardoor veel van het Europese internet via ons land loopt.

Hierdoor is Nederland een aantrekkelijk land voor grote bedrijven om servers te plaatsen. "We zijn een belangrijke datahaven voor Europa", vertelt Ruud Alaerds van brancheorganisatie Dutch Hosting Provider Association.

In 2018 iets meer dan 200.000 links onderzocht

"In 2018 zijn er iets meer dan 200.000 links met mogelijke kinderporno onderzocht", legt Wido Potters van brancheorganisatie ISPConnect Nederland uit. "Van de meldingen waarbij het uiteindelijk om kinderporno ging, stond 80 procent op een image board."

Deze image boards zijn grote, internationale websites waarop dagelijks ontzettend veel afbeeldingen worden geplaatst. Hoewel de sites niet gemaakt zijn om kinderporno op te delen, wordt er soms wel materiaal op geüpload. Maar omdat er in totaal zo veel plaatjes worden geplaatst, lukt het de beheerders niet altijd om die kinderporno direct op te merken en te wissen.

Het is een bekend probleem bij veel grote techbedrijven. Videodienst YouTube worstelt inmiddels ook met het bijhouden van de grote hoeveelheid video's die worden geüpload. Iedere minuut wordt er op YouTube honderden uren aan video geplaatst, waar soms ook ongepast materiaal tussen zit. Het bedrijf probeert daar alsnog allemaal naar te kijken met behulp van kunstmatige intelligentie, maar slaagt daar niet altijd in.

Omdat de image boards op Nederlandse servers staan, worden ze gezien als Nederlandse kinderporno. Als het wordt ontdekt, dan komen de websitebeheerders of desnoods de hostingproviders in actie om het te laten verwijderen. In Nederland gebeurt dat vaak zonder gerechtelijk bevel, omdat hostingproviders samen een speciale gedragscode met elkaar hebben afgesproken. En binnen die code is afgesproken dat kinderporno niet wordt getolereerd.

"We kregen vorig jaar ook al veel kritiek", verzucht Alaerds. "Je zit als hostingsector al snel in het hoekje waar de klappen vallen. De kans dat een Amerikaanse partij dit soort materiaal opslaat op een Nederlandse server is veel groter dan dat een Nederlander dit doet."

Image boards richten zich niet bewust op hosten kinderporno

Alaerds vindt de kritiek op hostingbedrijven niet eerlijk. "Je kunt een beheerder van een snelweg ook niet verantwoordelijk stellen als er drugs in een kofferbak worden aangetroffen."

Die image boards richten zich niet bewust op het hosten van kinderporno. Er zitten in Nederland hostingproviders die hier wel geld mee verdienen. Deze partijen worden ook wel 'badhosters' genoemd. Hoe vaak dat precies gebeurt, is niet duidelijk. De TU Delft onderzoekt de schaal waarop badhosters in Nederland geld verdienen.

Van Nederlandstalige websites die betrapt worden op het hosten van kinderporno lijkt hoe dan ook zelden sprake. De Stichting Internet Domeinregistratie Nederland (SIDN), die verantwoordelijk is voor het beheren van .nl-domeinnamen, komt zelden problemen tegen.

"We hebben de afgelopen tien jaar geen meldingen meer gehad", vertelt SIDN-directeur Roelof Meijer. "Het kan altijd zijn dat ergens onder een .nl-domein kinderporno wordt gehost en dat het direct wordt verwijderd, dan horen wij het niet. Maar al jarenlang stond het er niet zo lang op dat het bij ons terechtkwam."

Kinderporno in Nederland bestrijden

De grote hoeveelheid kinderporno in Nederland is desalniettemin een zorg bij de overheid. Minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie en Veiligheid kondigde eind vorig jaar vier maatregelen aan om kinderporno in Nederland te bestrijden:

Onderzoek. De TU Delft is bezig met een onderzoek waarbij gemelde kinderpornowebsites in kaart worden gebracht en in de gaten worden gehouden. Dit moet onder meer duidelijk maken welke hostingproviders nalatig zijn bij het plaatsen van kinderporno en waar ingegrepen moet worden.

Zelfregulering. Hostingproviders hebben een gedragscode opgesteld, waarin onder meer staat dat kinderporno niet wordt getolereerd. Hiermee verplichten ze zichzelf om in te grijpen als kinderporno bij een van hun klanten wordt aangetroffen.

Hashdatabase. Hostingbedrijven delen een speciale hashdatabase met elkaar. Deze bevat geen kinderporno, maar wel speciale codes waarmee eerder aangetroffen kinderporno gedetecteerd kan worden. Op deze manier kan het materiaal makkelijker en sneller worden opgespoord.

Regels om sneller in te grijpen. Op het moment wordt onderzocht hoe er sneller juridisch ingegrepen kan worden als kinderporno wordt gevonden bij bijvoorbeeld badhosters, zonder dat hier een maandenlang proces aan voorafgaat waarbij het materiaal online blijft staan.

In hoeverre bovenstaande initiatieven de verspreiding van kinderporno bestrijden, zal blijken naarmate het EOKM nieuwe jaarverslagen publiceert over wat er online wordt aangetroffen.