Politiek socioloog Matthijs Rooduijn van de Universiteit van Amsterdam (UvA) schaart Baudet onder de radicaal-rechtse politici. Hij is een zogeheten nativist en behoort net als PVV-leider Geert Wilders tot een radicaal-rechtse en populistische politieke beweging binnen de Nederlandse politiek. Die kwam op met Pim Fortuyn en kent een vergelijkbare trend elders in Europa en in de VS.

Rooduijn: "De kernboodschap van radicaal-rechts is dat het de eigen natie en het belang van de eigen cultuur en tradities centraal stelt. Baudet zegt dat onze beschaving op het punt staat te verdwijnen, dat er sprake is van een grote crisis."

In aanloop naar de laatste Tweede Kamerverkiezingen leken vooral veel jonge mannen geïnteresseerd in de bijeenkomsten van Forum, maar dat beeld is sindsdien gekanteld, zegt onderzoeker Peter Kanne van I&O Research. "Baudet spreekt nu veel breder mensen aan."

Die conclusie sluit aan bij die van een recent onderzoek door Peil.nl van Maurice de Hond, waaruit blijkt dat het electoraat van Forum zich uitstrekt tot alle leeftijdscategorieën en inkomensklassen.

(Bron: Ipsos/Trouw)

Als je Forum en de PVV met elkaar vergelijkt, zijn de overeenkomsten veel groter dan de verschillen, stelt politiek socioloog Rooduijn. "Ze benadrukken dezelfde onderwerpen: immigratie, identiteit, Europese eenwording. De verschillen zijn dat Baudet economisch veel rechtser is, en dat hij van klimaat echt zijn ding heeft gemaakt, terwijl Wilders de nadruk legt op de islam."

"Zijn argumenten tegen klimaatbeleid, daar maakt hij echt een kunstje van", zegt Kanne. "Hij probeert de indruk te wekken dat hij op een wetenschappelijke manier de algemene opvattingen over klimaatverandering onderuit haalt. Dat doet hij met wat meer flair en humor dan Wilders in zijn strijd tegen de islam."

De politieke agenda van Forum voor Democratie is economisch gezien rechts, maar weinig consistent, zegt Merijn Oudenampsen, politicoloog aan de UvA. Dat maakt het lastiger om die in het traditionele politieke spectrum te plaatsen. "Aan de ene kant is er een pleidooi voor belastingverlaging, wat we over het algemeen associëren met rechts, maar aan de andere kant wil Forum grootscheepse investeringen in onderwijs en het verlagen van de energielasten."

De twee rechtse partijleiders hebben een andere persoonlijke benadering. "Wilders presenteert zichzelf echt als een man van het volk. Hij gebruikt simpele taal en komt op voor 'Henk en Ingrid'", zegt Rooduijn. "Baudet laat zien hoe ontzettend belezen hij is en hoe verfijnd zijn muzieksmaak is. Hij presenteert zichzelf echt als een intellectueel, wil laten zien dat hij bijzonder is, en dat dit hem heel geschikt maakt om de gewone man te helpen."

Qua stijl kan de Forum-voorman beter worden vergeleken met Fortuyn, vindt Rooduijn: een flamboyante populist "die eigenlijk afkomstig is uit de elite, maar zich presenteert als een man van het volk".

Baudet en Wilders zijn populisten, wat betekent dat ze een tegenstelling tussen 'de elite' en 'het volk' schetsen, maar ook hier zijn smaakmakende verschillen te vinden. Wilders bezigt veel politiek anti-elitisme, terwijl Baudet ook uitgebreid ageert tegen elites in de journalistiek en de onderwijs- en kunstwereld.

Sommige linkse commentatoren vrezen dat Baudet een nieuwe garde van extreemrechts vertegenwoordigt of daar een voorloper van is. Zijn retoriek lijkt veel op die van fascistische bewegingen in de eerste helft van de twintigste eeuw, waarschuwen zij.

De definitie van extreemrechts die door de meeste politicologen wordt gehanteerd, is dat het antidemocratisch van aard is en geweld niet schuwt, leggen Rooduijn en Oudenampsen uit. Dat geldt niet voor Baudet, die ondanks zijn afkeer van het 'partijkartel' wel binnen de grenzen van de parlementaire democratie opereert. Hij lijkt voor te staan dat de democratische orde niet wordt omvergeworpen, maar wordt vervangen door een van zijn politieke kleur.

De uithalen van de Forum-leider naar de gevestigde orde bevatten wel "elementen van een autoritaire gedachtegang", zegt Oudenampsen. "Hij flirt met ideeën die voorheen onder extreemrechts werden geschaard."

Zo zijn er verwijzingen van Baudet naar de omvolkingstheorie, afkomstig uit de Franse extreemrechtse hoek. Die stelt dat de Europese elite de autochtone bevolking wil laten vervangen door moslims uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika. "De vraag is natuurlijk in hoeverre Baudet dat soort uitspraken puur doet om te provoceren, maar je ziet wel dat op verschillende internetfora een radicaal publiek zit, dat die verwijzingen letterlijk opvat."

Thierry Baudet wordt een dag na de Provinciale Statenverkiezingen gefeliciteerd door Geert Wilders. (Foto: ANP)

Een ander voorbeeld waar sinds de verkiezingen veel over te doen is geweest, is het woord 'boreaal', dat door Baudet werd gebruikt in zijn overwinningsspeech. Hij zei dat we "tussen de brokstukken" van de westerse beschaving staan. Nederland behoort tot die "beschavingsfamilie", maar "net als al die andere landen van onze boreale wereld, worden we kapotgemaakt door de mensen die ons juist zouden moeten beschermen", zei de FVD-leider.

Het Boreaal was een tijdperk in Noordwest-Europa dat ongeveer tienduizend jaar geleden eindigde. Het woord betekent ook 'noordelijk' of 'noordenwind'. De term werd na de Tweede Wereldoorlog gebruikt door extreemrechtsen, zoals de Fransman Jean-Marie Le Pen, als verwijzing naar de exclusief witte, christelijke grondslag van het Europa van weleer, onaangetast door immigratie.

De Forum-voorman neemt publiekelijk afstand van extreemrechts en beschuldigt critici ervan hem en zijn partij in een kwaad daglicht te willen stellen. Hij schreef afgelopen donderdag op Twitter over zijn gebruik van het woord 'boreaal': "Alle complottheorieën over obscure bijbetekenissen komen voort uit lachwekkende pogingen ons te framen."

Rooduijn is niet onder de indruk van die verdediging van Baudet. "Hij weet donders goed dat het niet alleen 'noordelijk' betekent." De politiek socioloog wijst er daarnaast op dat Baudet omstreden ontmoetingen heeft gehad met extreemrechtse figuren, zoals Jean-Marie Le Pen en de Amerikaanse white supremacist Jared Taylor.

Hij heeft het idee dat Baudets "geflirt met extremer gedachtegoed" een verkiezingsstrategie is, die dient om een zo breed mogelijke groep kiezers voor zich te winnen. "Baudet cultiveert een intellectueel imago om gematigd over te komen en zo ook bij bepaalde groepen VVD-kiezers in de smaak te vallen. Tegelijkertijd probeert hij de achterban van Wilders aan te spreken, en mensen die nog wat radicaler zijn."