Donald Trump is aangekomen op de helft van zijn vierjarige termijn als president van de Verenigde Staten. Tijdens de verkiezingscampagne deed hij een aantal beloftes aan de kiezers. Heeft hij de meest in het oog springende daarvan ingelost?

Belastingen

De belofte: Trump beloofde een forse verlaging van de vennootschapsbelasting voor bedrijven (van 35 procent naar 15 procent) en flinke kortingen op de inkomstenbelasting voor werkende Amerikanen.   

De resultaten: De toenmalige Republikeinse meerderheden in beide kamers van het Congres namen in december 2017 een belastingplan aan, dat geldt als het grootste wetgevende succes van de regering-Trump en de grootste belastinghervorming in tientallen jaren. De president moest wel genoegen nemen met een iets lagere daling van de vennootschapsbelasting dan beloofd (het nieuwe tarief is 21 procent).

Het belastingtarief in een aantal van de zeven Amerikaanse belastingschijven werd verlaagd en de heffingskorting werd verdubbeld. Dat laatste geldt ook voor het maximumbedrag voor vrijstelling van erfbelasting.

Critici merken op dat de meeste maatregelen die leiden tot lagere lasten voor Amerikanen met een laag tot middeninkomen, tijdelijk zijn: ze verlopen in 2025. Andere wijzigingen die wel permanent zijn, resulteren daarna juist in hogere lasten. Daardoor zijn op de lange termijn alleen rijke Amerikanen beter af. De Republikeinen werpen tegen dat de tijdelijke belastingverlagingen na 2025 verlengd kunnen worden.

Belofte ingelost: Ja

Neil Gorsuch (l.) en Brett Kavanaugh werden door Trump genomineerd tot rechters van het Hooggerechtshof. Beiden zetelen daar nu. (Foto: AFP)

Rechters

De belofte: Na de dood van Antonin Scalia, rechter van het Hooggerechtshof, blokkeerden de Republikeinen in de Senaat de benoeming van een vervanger door Trumps voorganger, Barack Obama. De ingezetenen van het Hooggerechtshof worden voor het leven benoemd en kunnen een enorme invloed uitoefenen op de Amerikaanse maatschappij. Er was hen dus veel aan gelegen de conservatieve Scalia te laten vervangen door een andere conservatief. Trump beloofde die te zullen aanstellen.

Ook zei hij tijdens een televisie-interview in oktober 2016 dat hij veel rechters wilde benoemen bij lagere federale rechtbanken: "Ik ben op zoek naar rechters en heb er al twintig geselecteerd. Zij zullen het Tweede Amendement respecteren; waar dat voor staat en wat het vertegenwoordigt."

De resultaten: Trump benoemde niet één opperrechter, maar twee. Om Neil Gorsuch door de Senaat te krijgen was een aanpassing van de regels nodig, die de Democraten een mogelijkheid tot blokkeren uit handen nam, maar zijn benoeming was verder relatief onomstreden. Dat lag anders bij Brett Kavanaugh, de kandidaat die Trump opvoerde na de pensionering van de centristische rechter Anthony Kennedy. Kavanaugh werd door meerdere vrouwen beschuldigd van seksueel ontoelaatbaar gedrag. Zijn benoeming werd pas goedgekeurd na weken van beschuldigingen, weerleggingen en een publieke hoorzitting die door miljoenen Amerikanen werd gevolgd. Conservatieve rechters hebben nu een meerderheid in het Hooggerechtshof.

Trump stelde ook tientallen conservatieve rechters aan bij lagere rechtbanken.

Belofte ingelost: Ja

De handelsoorlog tussen de VS en China begon met heffingen op goedkoop Chinees staal. (foto: AFP)

Internationale verdragen

De beloftes: 'America First', luidde een van de meest gehoorde campagneslogans van Trump. De toenmalige presidentskandidaat beloofde de VS te zullen terugtrekken uit verschillende internationale verdragen waarin het land zou worden benadeeld. Het Klimaatakkoord van Parijs ("Klimaatverandering is een Chinese hoax"), het Atoomakkoord met Iran ("Ergste deal uit de geschiedenis") en de vrijhandelsverdragen NAFTA en TPP zouden worden verlaten of heronderhandeld en de handelsrelatie met "valutamanipulator" China moest op de schop. Ook de NAVO moest het ontgelden: Trump zette het bondgenootschap herhaaldelijk weg als "oneerlijk" en "overbodig".

De resultaten: Trump tekende op 23 januari 2017 een decreet waarmee hij de VS terugtrok uit het Trans-Pacifische Partnerschap (TPP). Na lange onderhandelingen tekenden hij en de leiders van Canada en Mexico eind vorig jaar een nieuwe versie van de Noord-Amerikaanse Vrijhandelsovereenkomst (NAFTA).

In een poging de handelsbalans met China recht te trekken, stelde Trump heffingen in op een groot aantal Chinese producten. De Chinezen antwoordden met eigen heffingen. Het leidde tot een handelsoorlog. Volgens deskundigen berokkent die beide landen veel schade, omdat hun economieën zo nauw met elkaar zijn verweven. Trump is wel afgestapt van de beschuldiging dat China valuta manipuleert.

Het Atoomakkoord met Iran en het Klimaatakkoord van Parijs werden door de Amerikaanse president naar de prullenmand verwezen. Het zal nog enkele jaren duren voordat de VS het Klimaatakkoord daadwerkelijk verlaat, maar dat is een procedurele kwestie; de kogel is door de kerk.

Ten aanzien van NAVO werd de Amerikaanse president aanzienlijk milder, mede dankzij de invloed van een aantal van zijn adviseurs en de belofte van onder meer Duitsland om de defensie-uitgaven wat op te schroeven. De NAVO is een onmisbaar middel in de strijd tegen terrorisme, zei Trump in april 2018, toen hij secretaris-generaal Jens Stoltenberg ontving in het Witte Huis. "Ik zei dat NAVO overbodig was. Het is niet langer overbodig."

Beloftes ingelost: Gedeeltelijk

Als presidentskandidaat wilde Trump marteltechnieken, zoals waterboarding, herintroduceren in de strijd tegen terrorisme. (Foto: AFP)

Marteling

"Marteling werkt", zei kandidaat Trump. Hij beloofde waterboarding - simulatie van verdrinking - weer aan de gereedschapskist van buitenlandse inlichtingendienst CIA toe te zullen voegen en de bestaande methoden "nog veel erger te maken".

De resultaten: Onder zowel maatschappelijke druk als pressie van zijn adviseurs - zoals minister van Defensie James Mattis - krabbelde Trump terug na zijn inauguratie als president.

Belofte ingelost: Nee

Immigratie

De belofte: Volgens schattingen wonen meer dan elf miljoen illegale immigranten in de VS. Die worden allemaal uitgezet, beloofde Trump zijn achterban tijdens de campagne. "Ze moeten weg!"

De resultaten: Na zijn inauguratie werd Trump ook op dit gebied milder. Zijn retoriek richtte zich niet meer op alle migranten zonder documentatie, maar op de twee tot drie miljoen van hen die volgens de president een strafblad hebben, drugs dealen en/of banden hebben met criminele organisaties.

Overheidscijfers laten zien dat er in totaal 256.000 migranten werden uitgezet in 2018. Dat was iets meer dan de 226.000 migranten van een jaar eerder, maar de regering-Trump zet nog steeds veel minder mensen uit dan die van zijn voorganger, Barack Obama. In 2012 zette de regering-Obama bijvoorbeeld bijna 420.000 illegale migranten uit.

Trump zette het verblijf van zo'n 700.000 immigranten wel op losse schroeven door het regeringsprogramma Deferred Action for Childhood Arrivals (DACA, 'uitgestelde actie voor migranten die als kind naar de VS kwamen') stop te zetten. Het lot van de deelnemers, die dankzij DACA in de VS konden studeren en werken, is nog onduidelijk.

Belofte ingelost: Nee

Trump sprak begin dit jaar het Amerikaanse volk toe over de crisis de volgens hem speelt op de grens met Mexico en de noodzaak van een grensmuur. (Foto: AFP)

De Muur

De belofte: "We're going to build that wall!", beloofde Trump zijn achterban tijdens de verkiezingscampagne en tot op de dag van vandaag. Volgens de president is er aan de zuidgrens met Mexico sprake van een crisissituatie: drugs, illegale migranten en moorddadige bendeleden komen ongehinderd de VS binnen. De oplossing: een hoge muur over de hele lengte van de grens. En Mexico ging die betalen, beloofde Trump.

Recentelijk verdwenen de talking points over verkrachters en moordenaars en zette de president meer in op humanitaire overwegingen; de goede staat van de Amerikaanse economie zou zo'n enorme golf migranten aantrekken, dat de grensbewakers worden overspoeld.

De resultaten: Trump wil dat het Congres 5,7 miljard dollar (zo'n 5 miljard euro) uittrekt om in ernst aan de bouw van de muur te kunnen beginnen. HIj heeft dat de voorwaarde gemaakt voor zijn goedkeuring van het regeringsbudget. Dat heeft geleid tot een sluiting, een 'shutdown', van ongeveer een kwart van de federale overheid - de langste in de Amerikaanse geschiedenis. Zo'n 800.000 ambtenaren krijgen niet betaald totdat die voorbij is. Grofweg de helft is als niet-essentieel personeel naar huis gestuurd.

Naarmate de sluiting voortduurt, wordt hun situatie steeds nijpender. Sommige ambtenaren maken al gebruik van voedselbanken om de maand door te komen.

Vooralsnog zitten de onderhandelingen om de overheid te heropenen muurvast. Trump blijft bij zijn eis voor 5,7 miljard, de Democraten - die een meerderheid in het Huis van Afgevaardigden hebben - noemen zijn plan voor de barrière "middeleeuws" en "ineffectief" en weigeren ervoor te betalen.

Belofte ingelost: Nee

Economie

De beloftes: Trump hekelde het economische beleid van zijn voorganger Obama en beloofde "miljoenen nieuwe banen", een economische groei van 4 procent en restauratie van de afbrokkelende Amerikaanse infrastructuur. "Die zal de beste ter wereld worden, en het herbouwen ervan zal miljoenen van onze mensen weer aan het werk helpen", zei Trump in zijn overwinningstoespraak. Hij beloofde investeringen van 1,5 biljoen dollar.

De resultaten: Na het aantreden van Trump liet de Amerikaanse economie inderdaad een goed herstel van de wereldwijde economische crisis zien. De werkloosheid ligt momenteel op het laagste niveau in een halve eeuw en de groei is sterk aangetrokken. Het bruto nationaal product (bnp) van de VS kwam vorig jaar 20 procent hoger te liggen dan het hoogste niveau voor de crisis, die in 2008 begon. De aandelenmarkten kwamen in een boom terecht.

Een aantal aspecten van Trumps optreden als president doen minder om het vertrouwen in de economie te stimuleren. De strijd die de New Yorkse vastgoedmagnaat als kandidaat voerde met de Fed, de Amerikaanse centrale bank, werd tijdens zijn presidentschap voortgezet. De Fed maakt de rentes te hoog, vindt Trump. Ook de handelsoorlog met China - en de handelsconflicten met een groot aantal andere handelspartners, zoals de EU - zorgen voor veel onzekerheid op de financiële markten.

De effecten van de shutdown zijn bovendien dubbel zo ernstig als aanvankelijk werd aangenomen door het Witte Huis: elke week dat die voortduurt, schaaft een tiende procentpunt van het Amerikaanse economische groeicijfer.

Als gevolg van bovenstaande zaken maakten de aandelenmarkten eind vorig jaar een duikvlucht. De voorlaatste week van december was de ergste sinds het begin van de crisis.

Economen stellen dat het moeilijk is om te kwantificeren hoe een individuele president de economie beïnvloedt. Presidenten zijn ook afhankelijk van wat de markten wereldwijd doen, zeggen zij. Er valt echter wel een en ander af te dingen op de stelling van Trump dat de Amerikaanse economie het dankzij hem beter doet dan ooit tevoren.

Veel van de huidige groei is te danken aan een vast element in de financiële cyclus: het terugveren na afloop van een crisis, zegt een groot aantal economen. En een flink aandeel daarvan berust op schulden: de Amerikaanse staatsschuld steeg onder Trump met 2 biljoen dollar. Er klinken waarschuwingen dat een recessie op de loer ligt.

Ook op het gebied van werkgelegenheid ligt de situatie wat genuanceerder dan de president doorgaans schetst. De werkloosheid is weliswaar laag, maar dat geldt ook voor het aantal mensen met een fulltimebaan. Vooral mannen tussen 19-56 jaar oud zijn vaker dan normaal parttime aan het werk. Miljoenen van hen hebben de zoektocht naar een voltijdsfunctie opgegeven.

Daarnaast lijkt de groeiende werkgelegenheid vooral baten te hebben voor Amerikanen uit de economische middenklasse en daarboven: in de twintig rijkste regio's van het land steeg het aantal beschikbare banen flink. In de overige 80 procent van de VS daalde het juist vergeleken met het niveau van voor de crisis.

Op het gebied van infrastructuur werd in de afgelopen twee jaar weinig vooruitgang geboekt. Het Congres maakte in maart vorig jaar 21 miljard dollar vrij voor investeringen in infrastructuur, maar dat komt niet in de buurt van de 1,5 biljoen waar Trump om vraagt (en die volgens experts nodig is).

Belofte ingelost: Een voorzichtige nee