NU.nl zocht uit welke posten op jouw energierekening precies omhoog of omlaag gaan en waarom.

Het gaat voor een gemiddeld huishouden al snel om flinke bedragen. Met een verbruik van 3.500 kWh stroom en 1.500 m3 gas stijgt de jaarrekening met ruim 330 euro. Ruwweg de helft hiervan is te wijten aan hogere tarieven van de energiebedrijven zelf en de andere helft aan hogere belastingen en andere heffingen.

Zo gaan vanaf januari drie posten op de gemiddelde energierekening flink omhoog: de energieprijzen die energiebedrijven zelf bepalen (de leveringskosten), de energiebelasting op gas en de opslag van duurzame energie.

Verder is de heffingskorting op de energiebelasting, de zogeheten 'vermindering energiebelasting', flink verlaagd en is de energiebelasting op stroom juist een klein beetje verlaagd. Bovenstaande vier posten samen nemen het grootste deel van de prijsstijging voor hun rekening.

Een gemiddelde energierekening in 2019 ziet er ongeveer zo uit.

Gestegen energieprijzen (+173 euro)

De prijzen voor gas en stroom die de energiebedrijven zelf rekenen zijn flink omhooggegaan. Op de gemiddelde energierekening gaat het om een stijging van 173 euro, ongeveer 50 procent van de totale stijging.

Volgens Ben Woldring, oprichter van energievergelijker gaslicht.com, zijn er drie redenen voor de hogere energieprijzen. Zo waren maart en februari in 2018 nog heel koud waardoor de gasprijzen zijn gestegen.

Verder heeft de gestegen prijs voor CO2-emissierechten invloed gehad op de kosten van energiecentrales. Energieproducenten moeten speciale rechten opkopen om CO2 te mogen uitstoten. Nadat dit systeem jarenlang eigenlijk niet werkte, sprong de prijs dit jaar opeens omhoog.

Daar komen nog eens de gesloten kerncentrales in België en Frankrijk bovenop. "België draaide afgelopen jaar op maar één kerncentrale. Dat zorgt voor heel veel krapte op de Belgische elektriciteitsmarkt. Op het moment dat die kerncentrales dichtgaan, kun je wel zeggen dat de stroomprijs omhooggaat."

Proberen energiebedrijven hier dan gebruik van te maken en meer winst te maken? Woldring denkt van niet. "De Europese energiemarkt is heel competitief. Het wordt geprobeerd, maar dan wordt het snel door de markt gecorrigeerd. Het zou ook niet gepikt worden door Nederlanders."

De energiebelasting op gas gaat met zo'n 13 procent omhoog, terwijl de energiebelasting op stroom met 5,7 procent daalt. Met deze stap wil de overheid vooral het gebruik van warmte meer verduurzamen. Door de hogere energiebelasting worden huishoudens gestimuleerd om minder gas te verbruiken en worden duurzamere verwarmingsbronnen, die vaak elektriciteit verbruiken, aantrekkelijker. Netto is het effect een stijging van de energierekening van zo'n 35 euro.

Tegelijk met de hogere energiebelasting daalt de zogeheten 'vermindering energiebelasting' of 'heffingskorting energiebelasting' flink: van 373,33 euro naar 311,62 euro. Dit hakt er meteen in omdat het betekent dat huishoudens in één keer ditzelfde bedrag meer gaan betalen aan energiebelasting.

Deze vermindering van energiebelasting past de overheid toe omdat energie als een eerste levensbehoefte wordt gezien. Maar voor 2019 is de vermindering verlaagd als onderdeel van de bredere belastinghervormingen van het kabinet.

Dit geld is de aparte bijdrage van de consument aan de belangrijkste stimuleringsregeling voor duurzame energie, de SDE+. Hiervoor is jaarlijks enkele miljarden gereserveerd waar projectontwikkelaars en andere bedrijven aanspraak op kunnen maken. De bijdrage voor gas wordt verdubbeld, terwijl de bijdrage voor stroom met de helft stijgt. Naar verwachting zal deze opslag de komende jaren verder stijgen.

Woldring heeft wel een beetje goed nieuws. "De laatste weken zie je dat de prijzen op de spotmarkten weer wat lager liggen omdat de temperatuur iets hoger is dan verwacht." Dit is vaak al terug te zien in de prijzen voor vaste contracten. Aan de andere kant wordt wel verwacht dat bijvoorbeeld het uitstoten van CO2 duurder gaat worden.

Hadden consumenten dan moeten profiteren van een energiecontract met vaste tarieven voor langere tijd? "Onze tip is om dat niet te doen. Ook als je de prijs voor drie jaar vastzet, kun je de belastingen niet vastzetten. Wat je vastzet zijn puur die leveringskosten. Dan ben je aan het beleggen met je energierekening."