Geen enkele #metoo-zaak is hetzelfde.  Dat is het eerste wat imagodeskundige Zabeth van Veen van bureau Imagomatch beklemtoont. Ze vergelijkt de zaak rond Spacey met die van komiek Louis CK. 

"Je kan niet iedere ster die in zo'n situatie zit over één kam scheren", waarschuwt ze. "De één wordt beticht van het verkrachten van 26 minderjarigen, de ander heeft één keer in de billen van de secretaresse geknepen. Het kan allebei niet, maar het zijn wel twee zaken met een heel andere lading."

Bij elke terugkeer in de spotlights past maatwerk, bepleit Van Veen. "Een belangrijke vraag is of er iets bewezen is. En er zijn bepaalde grenzen die voor het publiek lastig te vergeven zijn. Een bewezen verkrachting, al dan niet nadat je een vrouw hebt gedrogeerd, maakt je toch al snel persona non grata. Het wordt heel ingewikkeld om je uit zo'n situatie te redden."

Het geval Kevin Spacey vindt ze lastig. "Er is officieel nog niets bewezen", analyseert ze. "Hij is geen Bill Cosby, die maakt geen enkele kans meer op enige vorm van terugkeer in het vak na zijn veroordeling en die enorme waslijst aan aanklachten. Maar ook bij Spacey lijkt het met zoveel beschuldigingen heel onwaarschijnlijk dat hij helemaal niets fout heeft gedaan. Bij één aanklacht kun je nog denken dat er sprake kan zijn van een lastercampagne."

De vraag is volgens haar ook niet zozeer of de fans Spacey in de toekomst nog pikken, maar of studio's, producenten en regisseurs hem nog wel willen inhuren als acteur. "Ik snap de keuze van Netflix wel om hem uit House of Cards te zetten", stelt Van Veen.

"Als je iemand die besmet is door seksueel misbruik een platform biedt, kan zo'n vlek je hele film of serie kapotmaken. Waarom zou je dat risico nemen als er nog zoveel andere goede acteurs zijn om te kiezen? Bovendien heb je kans dat er andere goede mensen afhaken, omdat je iemand met een flink #metoo-dossier op de set haalt."

Het is een andere zaak als Spacey uiteindelijk helemaal wordt gezuiverd van alle blaam. "In dat geval wordt hij namelijk het slachtoffer en dan zijn mensen snel geneigd het voor iemand op te nemen. Slachtoffers wekken doorgaans sympathie."

Etiquette-expert Beatrijs Ritsema adviseert bekendheden die onder vuur hebben gelegen in de eerste plaats geduld te hebben. "Je moet niet drie weken na een #metoo-rel weer vooraan willen staan", stelt ze. "Louis C.K. had er denk ik beter aan gedaan nog een half jaartje te wachten. En dan past vooral flinke nederigheid. Maak excuses, strooi as op je hoofd, bezweer vooral dat je het nooit meer zal doen."

Om het filmpje van Spacey, waarin hij als zijn doortrapte House of Cards-personage Frank Underwood zijn eigen schuld in twijfel trok, moest Ritsema vooral lachen. "Hij laat zien dat hij in elk geval vechtlustig is en niet in een hoekje gaat zitten kniezen. Dat wekt wel een zekere bewondering. Ik kijk in elk geval nog met plezier naar zijn films en series, vooralsnog is hij nergens voor veroordeeld. Maar die keus zal iedereen natuurlijk voor zichzelf moeten maken."

Sowieso is het cruciaal dat een ster met een besmet blazoen na een rentree erg op zijn of haar stappen let, waarschuwt imagodeskundige Van Veen. "Zeker de media zullen elk aspect van je leven onder een vergrootglas leggen", stelt ze. "Je moet uitkijken met je afspraakjes, met je gedrag op feestjes, met de appjes die je stuurt. Gedraag je als een heilige, vertel geen leugens. En het kan zeker extra credits opleveren om je belangeloos in te zetten voor een charitatieve organisatie die seksueel misbruik de wereld uit wil helpen."

Mediahistoricus Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen en de UvA denkt dat het voor bekendheden die ernstig beschadigd zijn na een rel of affaire slim is om zich te bezinnen op een nieuwe afslag in hun carrière. Hij noemt als voorbeeld de voormalige VVD-staatssecretaris Charles Schwietert. Hij moest begin jaren tachtig na drie dagen aftreden, omdat hij zijn doctorandustitel en zijn loopbaan in het leger verzonnen bleek te hebben.

"Als politicus en journalist was hij volstrekt ongeloofwaardig geworden", legt Wijfjes uit. "Maar na een paar jaar heeft hij zijn nadeel in een voordeel weten om te buigen. Hij is lezingen gaan geven over imagobeschadiging en imagoherstel en heeft daar uiteindelijk zelfs een handboek over geschreven."

Voor acteurs is dat overigens lastiger, erkent de hoogleraar. "Als jij als bekende Hollywoodster onder vuur komt te liggen vanwege je morele gedrag, is aantonen dat de aantijgingen niet kloppen het beste dat je kunt doen. Bijvoorbeeld door vrijgesproken te worden door een rechter."

En anders kan een beklaagde na een kleine misstap het beste sorry zeggen, beloven het nooit meer te doen en een nieuw bestaan als beter mens opbouwen. "Al is zoiets door de gigantische druk van met name sociale media op de publieke opinie veel moeilijker geworden", voegt Wijfjes daar meteen aan toe.

Mediatrainer Johan Sponselee denkt dat zeker het publiek in de VS geneigd is gevallen sterren na een aantal jaar weer te omarmen. "Kijk naar Mel Gibson. Na een paar geweldsincidenten en dronken scheldkanonnades heeft hij zich een paar jaar in de luwte gehouden. Daarna betoonde hij zich een herboren christen en mocht hij weer gaan acteren en regisseren. Zolang je niet veroordeeld bent voor een moord of verkrachting, kan het publiek na enige tijd best vergevingsgezind zijn."

Dit geldt dus niet voor mensen als Bill Cosby of Harvey Weinstein, tegen wie de rechtszaken, aanklachten en bewijzen van misbruik zich blijven opstapelen. "Die vallen in de categorie 'echte boeven'. Deze mensen zullen nooit meer in genade worden aangenomen", aldus Sponselee. "Dat is van een heel ander kaliber dan Louis C.K., die een paar foute grappen heeft gemaakt en zich in een ver verleden een keer heeft afgetrokken in het bijzijn van een vrouwelijke collega."

De mediatrainer heeft ook het idee dat veel mensen in Europa toch vinden dat de #meoo-heksenjacht in Hollywood wat is doorgeschoten. "In het geval van verkrachting of machtsmisbruik, zoals in het geval van Weinstein, is er natuurlijk zonder enige twijfel sprake van grenzen die ver zijn overschreden. Maar het gaat erg ver om mensen na een verkeerde blik of één verkeerde opmerking al aan het kruis te nagelen. Ik heb het idee dat we daar in Nederland wat nuchterder tegen aan kijken."

Mediahistoricus Wijfjes vindt het ook erg ver gaan om mensen soms tientallen jaren na dato nog te veroordelen voor zaken die toentertijd weinig stof deden opwaaien. "Het is vrij bizar dat Disney na een publicatie op een rechtse website Guardians of the Galaxy-regisseur James Gunn ontslaat voor opmerkingen die hij tien jaar geleden maakte", noemt hij als voorbeeld. "Zeker niet als iemand inmiddels zijn leven heeft gebeterd en vervolgens prachtige films heeft gemaakt."

In diezelfde categorie vallen volgens de hoogleraar Woody Allen, die door zijn kinderen al jaren zonder bewijs wordt beticht van misbruik, of de onlangs overleden regisseur Bernardo Bertolucci, die na bijna een halve eeuw onder vuur kwam te liggen vanwege een te realistische penetratie in een scène in Last Tango in Paris. "Het is wat vreemd om na één beschuldiging filmmakers met zo'n staat van dienst opeens alleen maar weg te zetten als verkrachters."

Sponselee denkt ook dat Europeanen wat beter zijn in het scheiden van het werk van een kunstenaar die onder vuur ligt en zijn of haar persoonlijke misstappen. "Ik heb nog niemand gesproken die de oude seizoenen van House of Cards opeens slecht vindt, omdat Spacey wordt beticht van seksueel wangedrag", stelt hij.

"Maar misschien dat bekende Engelsen of Amerikanen toch verder van ons af staan en wij Spacey meer zien als acteur dan als bekend mens. Wellicht zouden we anders reageren als - puur hypothetisch natuurlijk - zoiets een BN'er van het kaliber Linda de Mol of Wendy van Dijk zou overkomen."

Etiquette-expert Beatrijs Ritsema vindt dat het publiek het werk van een kunstenaar en zijn privéleven zou moeten kunnen scheiden. "Als je iedere bekendheid gaat afserveren die zich ooit onprettig gedragen heeft, blijven er maar weinig mensen overeind staan", stelt ze. "Neem de Italiaanse schilder Caravaggio: zijn leven was een aaneenschakeling van schandalen. Hij was een heethoofd dat voortdurend in aanraking kwam met justitie en uiteindelijk zelfs Rome moest ontvluchten nadat hij iemand had vermoord. Dat is gelukkig geen reden geweest om zijn geweldige werk te vergeten."