Als je ooit met Ryanair gevlogen hebt, weet je waarom dat zo goedkoop is; een streng handbagagebeleid, betalen voor je koffie, aanbiedingen die op vrij hoog volume door de luidsprekers schallen, et cetera.

Overal door het bedrijf heen wordt er op de centen gelet, vertelt een Ryanair-piloot, die anoniem wil blijven. "Ze gebruiken bijvoorbeeld goedkope headsets. Als je duurdere zou gebruiken, zou dat veel prettiger zijn."

"Maar door dit soort dingen kunnen ze zo goedkoop zijn. Eerst denk je: wat is dit allemaal? Maar als je het eenmaal doorhebt, snap je dat het gewoon een heel slimme maatschappij is."

Slim of niet, het beleid van de lowcostmaatschappij zorgt steeds vaker voor klachten onder het personeel.

Op 25 en 26 juli staakt het cabinepersoneel in België, Portugal en Spanje. Eerder deze maand werd een aantal vluchten tussen het Verenigd Koninkrijk en Ierland geannuleerd door een pilotenstaking. Daarmee is het einde nog niet in zicht; Duitse piloten overwegen een staking, en ook in Nederland roeren de piloten zich.

Dit is de tweede zomer op rij dat de prijsvechter vluchten moet schrappen. Vorig jaar had de luchtvaartmaatschappij al te maken met een pilotentekort, waardoor Ryanair vluchten moest schrappen.

De acties van zowel het cabinepersoneel als de piloten draaien om arbeidsvoorwaarden. De klachten zijn voor een groot deel gelijk, maar verschillen ook voor een deel.

Voor beide groepen geldt dat Ryanair niet doorbetaalt bij ziekte of vakantie. Voor water en koffie moet hetzelfde betaald worden als door de passagiers. Maar het belangrijkste voor beide groepen is dat Ryanair het Ierse arbeidsrecht hanteert. "Dit is een heel belangrijk punt", zegt een woordvoerder van pilotenvakbond VNV.

Het Ierse recht biedt minder bescherming dan bijvoorbeeld het Nederlandse. Daardoor kan personeel zomaar overgeplaatst worden, wat ook gebeurt.

Een bekend voorbeeld is de recente zaak van cabinemedewerker Monika Gwardynska, die sinds 2012 vanaf de basis in Eindhoven bij Ryanair werkte. In mei 2017 kreeg ze te horen dat ze vanaf juli in Dublin moest wonen en werken - wat lastig voor haar was als alleenstaande moeder. Toen ze protesteerde, werd ze op staande voet ontslagen.

Volgens Ryanair zouden dit soort zaken voor een Ierse rechter moeten komen, maar het Europees Hof oordeelde vorig jaar dat dat niet zo is. Met als gevolg dat een Nederlandse rechter afgelopen week bepaalde dat Gwardynska onterecht ontslagen is.

Voor het cabinepersoneel speelt daarnaast mee dat ze weinig verdienen. Volgens FNV-bestuurder Asmae Hajjari is het moeilijk te zeggen hoeveel (of hoe weinig) het cabinepersoneel precies verdient, omdat alleen het aantal uren in de lucht betaald wordt.

"Hoe het salaris is opgebouwd, is een raadsel. Maar het is sowieso niet toereikend", vertelt Hajjari. "We zien dat veel van het cabinepersoneel op kamers woont om de kosten te drukken."

Het beeld van lage lonen wordt versterkt door het feit dat er geen enkele Nederlander als cabinepersoneel in Eindhoven gestationeerd is. Het personeel komt vooral uit landen waar de lonen lager liggen, zoals Portugal.

Nee. De anonieme Ryanair-piloot is bijvoorbeeld zelf wel tevreden bij de lowcostmaatschappij. Hij begrijpt de klachten van zijn collega's wel; het is niet optimaal dat alleen gevlogen uren vergoed worden en dat het mogelijk is dat je zomaar naar een andere basis moet. "Zeker als je een gezin of een relatie hebt, dan is het ingewikkeld als je van basis moet veranderen. Ja, dat snap ik wel."

Maar vooralsnog wegen de voordelen voor hem op tegen de nadelen; een baan waar je nuttige ervaring opdoet, een leuke basis, een goed rooster, veel doorgroeimogelijkheden.

Dit is ook te horen bij andere piloten die de situatie bij Ryanair kennen. Voor piloten zijn de salarissen prima te doen. En omdat de doorstroom redelijk snel is, is het niet moeilijk om op te klimmen.

Ryanair is natuurlijk niet de enige in zijn soort. Soortgelijke problemen hebben zich, in mindere mate, ook voorgedaan bij andere prijsvechters. Twee jaar geleden legden de piloten van easyJet ook meerdere malen het werk neer, uit onvrede over hun situatie. Ook zij werden niet doorbetaald bij ziekte, en wilden meer grip op hun rooster. Uiteindelijk werd er een nieuwe cao met de VNV onderhandeld.

Desondanks heeft het lang geduurd totdat het Ryanair-personeel van zich liet horen. Volgens FNV Luchtvaart speelt de economie daar een rol in.

"Een tijdje geleden hoorde je bijna niets over hoe ze met hun personeel omgingen. Er was te weinig werk, mensen waren al lang blij dat ze werk hadden", zegt bestuurder Hajjari. Klagen tegen je werkgever, met het risico dat je naar een ander land wordt overgeplaatst en zonder mogelijkheden bij andere werkgevers? Klinkt niet als een goed idee.

Daarnaast had Ryanair altijd een hard beleid ten opzichte van de vakbonden. Tot eind vorig jaar praatte Ryanair nooit met werknemersorganisaties. Topman Michael O'Leary zei ooit zelfs dat hij liever zijn hand zou afhakken dan dat hij een overeenkomst met een vakbond zou sluiten.

Dat bleek een valse belofte (O'Leary heeft allebei zijn handen nog). Sinds eind vorig jaar praat Ryanair namelijk wél met vakbonden, waardoor het personeel zich dus beter kan organiseren. Het is de prijs die het bedrijf moest betalen om een grote pilotenstaking tijdens de kerstdagen af te wenden.

Voor het personeel zijn er inmiddels dus meer mogelijkheden om van zich te laten horen en om zich te organiseren. Maar dat betekent niet dat de problemen de wereld uit zijn. "De gesprekken zitten momenteel muurvast", zegt een woordvoerder van pilotenvakbond VNV tegen NU.nl. Acties zouden op zijn vroegst in augustus plaats kunnen vinden.

FNV Luchtvaart, dat de belangen van het cabinepersoneel behartigt, zit nog midden in de gesprekken met Ryanair en wil daarom niet over acties spreken.

Hajjari zegt wel "realistisch" te zijn: "We zien ook wat er in andere landen gebeurt, en zien dat het overleg met Ryanair tot nu toe nog niet tot inhoudelijke afspraken leidt. Maar ze staan nu open voor gesprekken en wij hebben een eisenpakket neergelegd. Het wordt een heel spannend traject."