Waar koning Willem-Alexander vorig jaar nog zijn verjaardag in industriestad Tilburg vierde, reist hij dit jaar naar het verre noorden. Waarom is Groningen gekozen en hoe wordt de selectie voor de 'Koningsdag-gemeentes' ieder jaar gemaakt?

Gemeentes moeten zelf vragen of de koning zijn verjaardag bij hen komt vieren. Het koningshuis en de bijbehorende adviseurs maken vervolgens de selectie. "En de belangrijkste vereiste daarbij is dat wordt gekeken naar provinciale spreiding", aldus hoofdredacteur Justine Marcella van het blad Vorsten.

Omdat Willem-Alexander vorig jaar al in Tilburg was, houdt dit kort gezegd in dat de keuze volgend jaar "bijvoorbeeld niet zo snel op Den Bosch zal vallen".

Historicus Han van Bree onderschrijft dit. "Je kunt het uittekenen. Vorige keer Brabant, nu Groningen. Dan weet je dat ze het niet op korte termijn weer hier gaan doen."

"Al heb ik wel het idee dat het bezoek aan Zwolle (in 2016, red.) wel een bedankje was voor Ank Bijleveld-Schouten na 200 jaar Koninkrijk", zegt Marcella. De commissaris van de koning in Overijssel was vier jaar lang voorzitter van het comité dat de gelijknamige viering voor zijn rekening nam. "Maar dit is meer een gevoel."

Uiterlijk vertoon

Niet alleen de spreiding van locaties is belangrijk. "Er moet ook wel wat te doen zijn in de stad", aldus Marcella en Van Bree.

Sinds het koningshuis niet twee, maar slechts één gemeente bezoekt, lijkt de voorkeur van de koning uit te gaan naar gemeentes die een 'centrumfunctie' voor de regio vervullen. Hierdoor kan stad en ommeland zich goed presenteren. "Het is eigenlijk een combinatie van de ouderwetse Koningsdag en een provinciebezoek", legt Marcella uit.

"Monarchie is óók uiterlijk vertoon. De vraag is dus ook: kunnen er mooie plaatjes geschoten worden?", doelt Van Bree op het feit dat verschillende media de hele dag filmen en foto's van de leden van het koninklijk huis maken.

Koningin Beatrix met haar gezin op het bordes van het gemeentehuis van Veere, tijdens de viering van Koninginnedag (1981). Foto: ANP.

Besluit

Deze afwegingen, gecombineerd met praktische zaken als de bereikbaarheid van een stad en hoe de veiligheid van de leden van het koningshuis gegarandeerd kan worden, leiden uiteindelijk tot de keuze voor een gemeente.

Over hoe groot de rol van de koning in dit besluit is, verschillen de kenners van mening. "Steden kunnen zich aanmelden, maar Willem-Alexander hakt de knoop door", zegt Van Bree. Volgens de hoofdredactrice van Vorsten ligt dit genuanceerder. "De koning maakt niet alleen die beslissing, hierover wordt gesproken met onder meer de hofhouding.”

Gaswinning

Hoewel niet exact helder is wie de knoop uiteindelijk doorhakt en de Rijksvoorlichtingsdienst hier ook geen uitspraken over wil doen, is zowel Marcella als Van Bree het erover eens dat Groningen mede door de problemen omtrent de gaswinning gekozen is.

De Groningers hebben als gevolg van deze gaswinning namelijk al jarenlang te kampen met aardbevingen. Vanwege het lang uitblijven van concrete maatregelen, die volgens een deel van de Groningers nu nog tekortschieten, heerst er angst en onzekerheid onder inwoners van de provincie.

"Het kan geen kwaad om ze in het zonnetje te zetten", aldus Van Bree.

"Ik denk dat dit voor Groningen ook een reden voor de aanmelding was", zegt Marcella. "Ze hebben nu de kans om te laten zien dat er meer speelt dan alleen de gaswinning en de aardbevingen."

Ook vermoedt ze dat de provincie de keuze op Groningen liet vallen zodat het gevoel van samenhorigheid tussen de regio en de rest van het land weer wat terug kan komen. "Die samenhorigheid is ook niet in waarde uit te drukken. Het is toch een soort 'Den Haag meets Groningen' vrijdag."

De provincie Groningen laat dit ook in een reactie weten. "We zagen hoe goed het in Tilburg verlopen is, dat wilden wij ook. Daarnaast willen we ook laten zien dat er meer dan alleen de gaswinning is."

Voordelen

Hoeveel gemeentes zich dit jaar aan hebben gemeld om de koning te ontvangen, is niet bekend. Vrees dat er maar weinig interesse hebben, is er vooralsnog niet. "Ik legde na het nieuws van de landelijke Sinterklaasintocht (waar dit jaar vanuit gemeentes geen animo voor was, red.) wel meteen de link", vertelt Marcella. "Maar Koningsdag is toch van te grote waarde voor ons, denk ik."

De gemeente die uiteindelijk gekozen wordt door het koningshuis, zal er daarnaast de komende tijd de vruchten van plukken volgens de deskundigen.

"Het is goede reclame, want de stad is de hele dag in beeld. Er wordt nog jaren over gesproken", aldus Van Bree. "Betere pr kun je niet hebben", stemt Marcella in.

Programma

Beiden zijn het erover eens dat Koningsdag in Groningen goede potentie heeft. "Volgens mij heeft Groningen een afwisselend programma opgesteld", aldus Marcella. Van Bree: "Het is een leuke stad, dus het zal ongetwijfeld gezellig worden."

Welk deel van het programma bij welk lid van het koningshuis het meest in de smaak zal vallen, moet afgewacht worden. "We hebben bijvoorbeeld de zeer sportieve prins Pieter-Christiaan. Prins Constantijn houdt zelf van koken en proeft dus ook graag", schetst Marcella.

"En ik denk dat handjes schudden voor Willem-Alexander nog het leukst is. Leuk met de mensen kletsen."

Willem-Alexander tijdens Koningsdag in Tilburg (2017). Foto: ANP.

Volgend jaar

Kijkend naar waar het koninklijk huis de vorige Koningsdagen doorbracht en met het oog op provinciale spreiding, maken volgens de kenners meerdere provincies kans voor 2019.

Van Bree noemt Zeeland "geen onlogische keuze". "Het zou Middelburg kunnen worden, of misschien zelfs Maastricht of Texel", aldus Marcella.

Lees meer achtergrondverhalen in NUweekend