In de rechtbank van Haarlem stapt Willem Holleeder op journalist Marian Husken af, die hij aanspreekt als 'Mevrouw'. "Goh, dat u nog steeds vrij bent", reageert ze. "Dat had ik beter niet kunnen doen", vertelt Husken hardop lachend aan de telefoon. Hij reageerde meteen: Wat bedoelt u? Wat bedoelt u?! Hij bleef er over doorzeuren!"

Husken weet met al haar ervaring heel goed waar ze het over heeft. Als journalist van Vrij Nederland schrijft ze samen met haar collega Harry Lensink talloze artikelen en boeken over Holleeder. 

Maar ondanks alle verdenkingen die er de afgelopen jaren in die stukken worden beschreven, komt Holleeder nooit voor de rechter op verdenking van betrokkenheid bij liquidaties. "Hij kreeg daardoor de status van onaantastbare", zegt Lensink. "Blijkbaar durfde men het niet aan."

Maandag komt daar verandering in. De rechtbank van Amsterdam heeft 65 zittingsdagen uitgetrokken om antwoord te krijgen op de vraag of Willem Holleeder verantwoordelijk is voor al die moorden en inderdaad Nederlands grootste crimineel is. 

Willem Frederik Holleeder wordt op 29 mei 1958 geboren in Amsterdam. Hij groeit op in de volksbuurt Jordaan, waar zijn alcoholistische en agressieve vader een zware stempel op de opvoeding drukt.

Holleeder wordt in 1983 landelijk bekend als een van de ontvoerders van Freddy Heineken en diens chauffeur Ab Doderer. Heineken en Doderer worden drie weken vastgehouden in een verlaten loods in het Westelijk havengebied in Amsterdam. 

Als ze worden gevonden zitten Holleeder en mede-ontvoerder Cor van Hout al in Parijs met een bedrag van 35 miljoen gulden aan losgeld. 8 miljoen daarvan wordt na hun arrestatie nooit teruggevonden. 

Holleeder wordt tot elf jaar veroordeeld en komt in 1992 vrij. Daarna komt zijn criminele carrière pas goed op gang. Hij raakt in onmin met zijn vriend Van Hout en sluit zich aan bij diens vijanden John Mieremet en Sam Klepper.

Klepper en Mieremet zijn midden jaren negentig twee gevreesde drugscriminelen die bekend staan als  'Spic en Span', omdat ze meedogenloos en efficiënt hun tegenstanders uit de weg ruimen.

Eind jaren negentig vatten de mannen het plan op om vermogende zakenmannen af te persen. Holleeder is dan inmiddels bevriend geraakt met vastgoedhandelaar Willem Endstra. De zakenman vindt het geen probleem om de miljoenenopbrengsten van criminele activiteiten wit te wassen door te investeren in vastgoed.

Endstra acht zich onaantastbaar, maar uiteindelijk valt het noodlot ook hem ten deel. In een periode van 2002 tot aan zijn dood in 2004 wordt hij voor een bedrag van iets meer dan 17 miljoen euro afgeperst door Holleeder. Dat is in ieder geval het bedrag dat de Staat van hem terugvordert.

Holleeder wordt in 2009 tot negen jaar cel veroordeeld voor de afpersing van Endstra.

Ondanks dit 'succes' krijgt het Openbaar Ministerie Holleeder maar niet vastgepind aan liquidaties. "Holleeder heeft altijd bijrollen gespeeld in onderzoeken naar de dood van John Mieremet, Endstra, maar ook in andere dossiers", zegt ook NRC-journalist Jan Meeus en schrijver van het boek Verraad: de misdaadbiografie van Willem Holleeder (2015). "Zijn rol is wel onderzocht, maar hij is nooit vervolgd." 

Volgens Meeus heeft dat te maken met zijn overlevingsinstinct. "Als je bedenkt dat hij al 35 jaar actief is in het criminele milieu, dan is hij praktisch de enige die dat ook heeft overleefd", legt de journalist uit. "Holleeder is iemand die zich altijd op sluwe wijze heeft weten te verenigen met de mensen die het voor het zeggen hadden."

Zo is Van Hout in zijn vriendschap met Holleeder in eerste instantie altijd de bovenliggende partij. Die onderdanige houding neemt Holleeder ook aan als hij overstapt naar John Mieremet en Sam Klepper.

"Hij haalde 's ochtends broodjes en croissantjes voor John", vertelt Meeus. "In het geval van Endstra haalde hij zijn kinderen op en deed hij klusjes voor zijn vader". 

Maar uiteindelijk worden ze allemaal verraden. Meeus is het, net als Husken en Lensink de methode-Holleeder, gaan noemen: 'Inpalmen, vastbijten, uitknijpen.'

Het is niet dat zijn slachtoffers eeuwig zwijgen. Door de druk van Holleeder zien ze vaak geen andere uitweg dan te gaan praten met de politie, zelfs over hun eigen positie in het criminele milieu.

Dit geldt voor drugshandelaar Thomas van der Bijl die door Holleeder wordt mishandeld, maar ook voor drugshandelaar Kees Houtman die door Holleeder wordt afgeperst. En dan zijn er nog de verklaringen van Endstra die bekend worden als de achterbankgesprekken.

"Saillant detail is dat al deze mensen hebben gezegd: als ik word vermoord dan heeft Holleeder dat gedaan", aldus Meeus.

Toch was dit nog niet voldoende voor het OM om Holleeder voor deze liquidaties te vervolgen. In 2012 komt hij vervroegd vrij. Zijn straf voor het afpersen van Houtman en Endstra zit erop.

Opvallend genoeg krijgt hij daarna de status van 'knuffelcrimineel'. Samen met Lange Frans neemt hij een nummer op, 'Willem is terug', en hij krijgt een column aangeboden in de Nieuwe Revu.

Op de achtergrond is dan al enkele jaren het liquidatieproces Passage aan de gang. Ondanks dat de naam van Holleeder vele malen valt, is hij geen verdachte in de mega-zaak die draait om zeven liquidaties waaronder die op Houtman en Van der Bijl.

Het keerpunt is 2013. Het is het jaar dat Fred Ros wordt veroordeeld tot dertig jaar in de zaak Passage. Ros is een crimineel die als tussenfiguur optreedt tussen de opdrachtgever en uitvoerders van een liquidatie. Het bezorgt hem de titel 'moordmakelaar'.

In ruil voor strafvermindering is hij bereid te verklaren over zijn opdrachtgevers: Dino Soerel en Willem Holleeder. Soerel is een topcrimineel die volgens sommigen uit het milieu 'groter' is dan Holleeder. Zo verklaart Endstra dat Soerel de man is die de beslissingen neemt. 

Soerel was jaren voortvluchtig en wordt in augustus 2010 op een spectaculaire manier gearresteerd in het centrum van Amsterdam. Ros heeft inmiddels bekend de moord op Van der Bijl te hebben georganiseerd. Hij moest van Soerel en Holleeder worden gedood omdat hij met de politie sprak.

Een andere grote wending is dat de zussen van Holleeder in 2013 besluiten verklaringen af te leggen. Het bastion-Holleeder begint af te brokkelen. 

Op basis van de verklaringen van Ros wordt Holleeder in december 2014 aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij de moorden op Van der Bijl en Houtman.

Meeus is de journalist die in zijn krant, NRC, op 24 maart 2015 het verhaal van Astrid Holleeder optekent en daarmee publiekelijk bekendmaakt dat ze gaat getuigen. Haar zus Sonja en Sandra den Hartog, de weduwe van Klepper en ex-vriendin van Holleeder, doen dit op dezelfde dag in De Telegraaf. 

"Ik was bezig met mijn boek Verraad: de misdaadbiografie van Willem Holleeder, toen ik Peter R. de Vries vroeg om hier over te klankborden", vertelt Meeus. "Twee dagen voor onze afspraak belt hij me op om te vertellen dat er nieuwe getuigen gaan opstaan in het Holleeder-proces. Of ik er één wil interviewen? Dat wilde ik natuurlijk wel."

De vrouwen komen naar voren omdat ze vinden dat het moorden moet ophouden. De bloeddorst van hun broer is volgens hen niet te stillen en kan alleen met een levenslange gevangenisstraf worden gestopt. Daar komt bij dat zij hun broer verantwoordelijk houden voor de dood van Van Hout, de man van Sonja. Ook hiervoor staat Holleeder terecht.

Kan Holleeder met al deze getuigenverklaringen zijn straf überhaupt nog ontlopen? "Het ziet er niet goed uit voor Holleeder", verduidelijkt Lensink. "Als je alleen al naar eerdere uitspraken kijkt."

Lensink doelt op het hoger beroep in het liquidatieproces waar vorig jaar uitspraak werd gedaan in de moorden van Houtman en Van der Bijl. In de veroordeling van Soerel zegt de rechter opvallend genoeg dat hij er niet omheen kan om ook Holleeder als schuldige aan te wijzen. Soerel en Holleeder maken volgens het gerechtshof beiden deel uit van dezelfde criminele organisatie.

En dan is er naast Ros ook nog de tweede kroongetuige Peter la Serpe. De man die bekend heeft een van de schutters te zijn bij de moord op Houtman voor zijn woning in Amsterdam-Osdorp. La Serpe heeft verklaard dat Holleeder in zijn bijzijn de woorden "Osdorp eerst", heeft uitgesproken.

Met andere woorden: Houtman moest als eerste dood.

Toch is de rechtszaak volgens Meeus complexer dan hij op het eerste oog lijkt. "Ondanks dat we al heel veel weten", aldus de journalist. "De rechter moet de verklaringen van Ros en La Serpe nog als betrouwbaar bestempelen, dan is het hard bewijs."

En dan is er nog de kwestie van het verdwenen Heinekenlosgeld. Het bedrag van acht miljoen gulden dat naar eigen verklaring door Van der Bijl werd opgegraven in een park in Parijs. 

Het geld van Willem en Van Hout is volgens Astrid Holleeder geïnvesteerd in de befaamde seksclub Casa Rosso, een gokhal in Amsterdam. Daarna investeerde Van Hout miljoenen in prostitutiepanden in Alkmaar.

Sonja Holleerder was daarom enige tijd onderwerp van onderzoek door het OM op verdenking van het witwassen van de criminele erfenis van haar partner Cor. Ze kocht uiteindelijk voor één miljoen euro rechtsvervolging af, op de voorwaarde dat er geen nieuwe feiten naar boven zouden komen.

De verdediging van Holleeder heeft tevergeefs meermaals geprobeerd de voorwaarden van deze afspraak in te zien.

Husken, Lensink en Meeus zijn eensgezind in hun opvatting dat de ontvoeringsmiljoenen een belangrijke rol gaan spelen in het proces. "Holleeder zal zeggen dat het zijn zussen allemaal om het geld te doen is", aldus Meeus. "Dat hij de gevangenis in moet om dit geld veilig te stellen, niet om zogenaamd de moorden te stoppen."

"De zussen hebben jarenlang stilgehouden dat Cor en Willem het Heinekenlosgeld nog in bezit hadden", voegt Husken daaraan toe. "De verdediging zal er vol op inzetten om hun onbetrouwbaarheid aan te tonen. En daarmee twijfel te zaaien over hun verdere verklaringen."

Het is een voorbode van een 'gevecht' dat straks in de rechtszaal zal worden uitgevochten. "Het wordt een langdurig kat- en- muisspel tussen Holleeder en zijn zussen", aldus Husken.

In het voordeel van Astrid is, dat zij van veel gesprekken met haar broer opnamen maakte. Ze zegt dat hieruit duidelijk wordt dat haar broer verantwoordelijk is voor het aansturen van de moorden. "Maar hoort de rechter dit ook?", Daar is Meeus benieuwd naar. "Daar gaat het om in dit proces. Het is niet dat er op de opnamen keiharde bekentenissen worden gedaan."

Lensink valt zijn collega hierin bij: "Het OM gaat de geluidsfragmenten gebruiken om het beeld van Holleeder als beest te benadrukken. Duidelijk is wel dat hij een ongeleid projectiel is en graag zijn handjes laat wapperen. Daar zal iedereen het wel over eens zijn. Je kan er alleen niet iemand mee veroordelen voor moord."

"Het is een zaak die draait om de georganiseerde misdaad in Nederland, maar tegelijkertijd is het een familiedrama", besluit Lensink. "Dat maakt het ongekend."

Lees meer achtergrondverhalen in NUweekend