De Tweede Kamer is met reces en de formatie-onderhandelingen liggen stil. De onderhandelaars vieren het laatste weekend van hun vakantie, voordat zij volgende week weer van start gaan. "Ik gun ze hun vakantie, maar ik begrijp dat mensen ongeduldig worden", zegt Arib. 

Bent u zelf al op vakantie geweest?

"Ja, ik ben naar Marokko geweest. Dat is de laatste tijd toch wel mijn favoriete vakantieland. Dit keer heb ik een hotelletje geboekt in Tanger, dat is niet zo groot als Casablanca. In de zomer is het erg heet in Marokko, dus dan wil ik gewoon dicht aan het strand een boekje lezen. Echt even tot rust komen."

Waarom gaat u graag terug naar Marokko?

"De geuren, de kleuren, de geluiden, de sfeer, de hectiek, de humor; het is ook een stukje thuiskomen. Het is makkelijk, want als ik er ben hoef ik niet zoveel na te denken. Het is allemaal vertrouwd."

De formatie-onderhandelaars zijn nu met vakantie, terwijl de formatie al ruim vier maanden duurt. Is dat wel een goed plan?

"Ik gun het ze wel. Ze werken echt heel hard en vergeet niet dat zij ook tijd met hun familie en kinderen willen doorbrengen. Je moet politici ook een balans tussen werk en privé gunnen."

"Als ik naar de politieke leiders kijk, zie je dat ze door de verkiezingscampagne, congressen en televisieoptredens al heel lang bezig zijn. Dat kost heel veel energie en levert spanning op. Ik denk dat het gezond is om af en toe even afstand te nemen. Daarna moeten ze weer hard aan de slag en hopelijk snel met resultaten komen."

Er zijn ook normale Nederlanders die ook heel hard werken en weten dat ze in bepaalde periodes niet met vakantie kunnen vanwege drukte op hun werk. Stelt u zich eens voor dat een boekhouder in een van de drukste en belangrijkste periodes op zijn kantoor met vakantie gaat. 

"Iedereen heeft recht op vakantie. In de bouw, het onderwijs en ook in de politiek."

Het is niet zo alsof politici geen vakantie hebben. In de herfst is er reces, net als met de Kerst, het voorjaar en in mei. Zorg ervoor dat er een kabinet komt en ga dan met vakantie.

"Ik vind dat niet zo'n groot probleem. Soms moet je even afstand nemen. Ik hoop dat de vakantie het formatieproces dan ook kan versnellen. En misschien worden de onderhandelaars na de formatie wel bewindspersoon; dan moeten ze in één keer door."

"Daarnaast staat reces niet gelijk aan vakantie. Ik sluit niet uit dat de onderhandelaars deze weken, net als Kamerleden, ook gebruiken om te werken."

"Ik begrijp dat mensen ongeduldig worden. De formatie duurt ook lang. Zelfs mijn moeder belde op omdat ze het wel lang vindt duren. Maar we hebben wel vaker lange formaties gekend en het gewone werk in de Kamer gaat door." 

Niet al het gewone Kamerwerk gaat door. De Kamer heeft een hoop belangrijke onderwerpen in de zorg, onderwijs en asiel controversieel verklaard. Dat wil zeggen dat de Kamer daar niet over debatteert en geen besluiten neemt.

"Ik begrijp het ongeduld. Uiteindelijk is het aan de Kamer en de onderhandelende partijen om daar vaart achter te zetten. Ik zie heel veel nieuwe Kamerleden met enthousiasme en energie aan het werk gaan, maar die worden toch een beetje geremd, omdat een thema controversieel is verklaard."

Zou het goed zijn om de partijen een maximale termijn te geven waarbinnen een kabinet gevormd moet worden? Binnen vier maanden een kabinet, anders volgen nieuwe verkiezingen?

"Er zijn landen waar dat zo is, maar ik weet niet of dat verstandig is. De vraag is of dat het proces niet juist zal forceren. Dus dat je vanwege de tijd doordrukt op een onderwerp en keuzes maakt waarvan je later denkt: als we iets meer tijd hadden gehad, hadden we eruit kunnen komen."

Al anderhalf jaar is Arib de voorzitter van de Tweede Kamer en dat doet zij met verve. Zij snoerde al haar critici - die haar loyaliteit vanwege haar dubbele nationaliteit in twijfel trokken, of zich anoniem stoorden aan haar 'Marokkaanse' accent - de mond. Ook heeft ze het stuntelende optreden van haar voorganger Anouchka van Miltenburg binnen een mum van tijd doen vergeten.

U bent anderhalf jaar Kamervoorzitter en krijgt louter positieve kritieken. Wat is uw geheim?

(Lange stilte) "Ik heb geen cursus gevolgd", zegt ze lachend. "Je moet het zelf vooral heel leuk vinden en dat vind ik ook. Je bent het gezicht van de Kamer dus het is ook een eer om te mogen doen. Ik hou gewoon van de Kamer, het is de mooiste en belangrijkste plek van onze democratie." 

"Ik heb heel lang in de Kamer gezeten. Met de PvdA heb ik vanuit de oppositie en in de coalitie gewerkt. Ik heb meegemaakt hoe het is om invloed te hebben, maar ook hoe het is als je gemarginaliseerd wordt als partij. Ik weet hoe Kamerleden van de oppositie en coalitie zich kunnen voelen en ik ken de trucjes van bewindslieden."

In de vorige kabinetsperiode verruilden tal van Kamerleden hun zetel voor een burgemeesterspost, een baan in de (semi-)publieke sector of ze gingen aan de slag in het bedrijfsleven. En dit vaak nog voor hun termijn erop zat. Wat vindt u daarvan?

"Als je de gekozen volksvertegenwoordiging bent, dan moet je je termijn vol maken. Je krijgt een mandaat van de kiezer, maar ik kan ze niet dwingen. Voor sommige vertrokken Kamerleden speelt mee dat ze blij waren dat ze een baan hadden, omdat ze niet zeker wisten of ze na het Kamerlidmaatschap snel iets anders zouden kunnen vinden."

Als je je zorgen maakt om je volgende baan, moet je geen Kamerlid worden. 

"Dat vind ik ook. Voordat ik Kamerlid werd was ik ambtenaar en werd mij een terugkeerregeling aangeboden. Ik heb dat geweigerd. Ik wilde niet aan een andere baan denken, maar mij die vier jaar met volle overgave op het Kamerwerk storten. Het is echt een bijzondere en eervolle functie."

Vindt u het slecht voor het aanzien van het ambt dat er zoveel Kamerleden tussentijds vertrekken? 

"Ja. Politiek is ook een stuk emotie waar je voor je idealen moet staan. Het is niet een opstapje voor een beter baantje ergens anders."

Zelfs bewindspersonen doen het. Kijk naar uw partijgenoot Martijn van Dam (demissionair staatssecretaris Economische Zaken). Hij was voorheen mediawoordvoerder van de PvdA en wordt nu bestuurder bij de NPO.

(Diepe zucht) "Ja…"

Snapt u dat door dit soort politici de politiek een slechte naam krijgt? U had het net over de partijleiders die recht hebben op vakantie, maar het zijn dit soort acties dat mensen onthouden. Daarom gunnen mensen de politici geen vakantie voordat er een kabinet is.

"Ja. Er ligt een zware taak voor politici om daar iets aan te doen."

U zit zelf sinds 1998 in de Kamer en was daarvoor ook al erg maatschappelijk betrokken. Nu u Kamervoorzitter bent mag u geen mening meer hebben. Vindt u dat niet vervelend?

"Nee. Ik heb nog steeds overal een mening over, maar ik heb niet meer zo de behoefte om mij in alle discussies te mengen. In de Kamer hebben we alle geluiden en ik kan genieten van een goed debat. Zoals het debat over de verruiming van de vrijheid van meningsuiting. Dat was zo mooi. Dan geniet ik gewoon."

"Het geeft mij enorme voldoening om het debat in de Kamer te leiden. Ik heb wel een mening over hoe onze democratie functioneert, hoe je onze burgers bij de politiek betrekt en daar werk ik aan."

U bent naast Kamerlid ook de stem geweest voor een groep allochtone vrouwen in Nederland die niet gehoord werd. Bent u niet bang dat die stem nu verloren gaat?

"Ik denk dat ik in mijn huidige functie ook een hele belangrijke rol kan spelen. Dat ik Kamervoorzitter ben stimuleert en motiveert mensen. Ik heb dezelfde achtergrond als veel Marokkaanse en Turkse Nederlanders en kom, bij wijze van spreken, uit dezelfde wijken." 

"Dat je met vallen en opstaan en met tegenslagen erin kan slagen om Kamervoorzitter te worden, respect af te dwingen en serieus genomen te worden, is toch het mooiste wat je kunt bereiken voor dit land?"