D66-leider Alexander Pechtold stak lange tijd niet onder stoelen of banken dat hij een meerderheidscoalitie met de ChristenUnie écht niet ziet zitten.

Hij noemde een coalitie met de partij van Gert Jan Segers "ongewenst" en "verre van mijn eerste keuze".

Inhoudelijk zijn de partijen op veel vlakken als water en vuur en Pechtold vreesde voor gevolgen van de krappe meerderheid van een dergelijke coalitie in de Eerste en Tweede Kamer. Bovendien is er in deze constructie volgens de D66-leider geen balans tussen progressief en conservatief.  

Een eerste toenadering tussen Segers en Pechtold zorgde vooral voor irritatie vanwege de verschillende intenties van beide fractievoorzitters. Alles liever dan de ChristenUnie, was de inzet bij D66.

Tevergeefs.

Nu alle andere opties door de informateur zijn weggestreept, moeten de democraten wel. Van zowel D66 als ChristenUnie wordt de politieke lenigheid getest om tot een regeerakkoord te kunnen komen.

NU.nl zocht alvast uit waar de grootste pijnpunten liggen.

Geen dossier ligt momenteel zo gevoelig tussen D66 en ChristenUnie als stervenshulp bij een voltooid leven.

D66 kwam met een eigen voorstel dat ouderen zelf kunnen beslissen hun leven te beëindigen zonder dat er een medische reden aan ten grondslag ligt.

Als iemand zelf concludeert: mijn leven is voltooid, dan moet die wens gerespecteerd worden, vinden ze bij D66. 

Hoe anders is de opvatting bij de ChristenUnie. Daar geloven ze dat het leven door God is gegeven. Dat moet je beschermen, ook een leven in hoge ouderdom. Waardig ouder worden, noemen ze dat bij de ChristenUnie.   

Segers ging nog een stap verder: "Ik zal het dus ook echt niet over mijn hart kunnen verkrijgen om in de volgende kabinetsperiode passief, laat staan actief, mee te werken aan een wettelijke regeling voor hulp bij zelfdoding bij gezonde, vitale ouderen die hun leven als voltooid zien."

Het dossier kreeg in de campagne door Segers het stempel 'breekpunt'. Na de verkiezingen, toen de partij als serieuze coalitiepartner in beeld kwam, bleek dat iets te stellig. "Ik heb geen blokkades" en "alles ligt op tafel", zei Segers.

De ChristenUnie heeft de discussie over voltooid leven naar zich toegetrokken, daarom valt het minder op dat ook het CDA principieel tegenstander is van dit D66-voorstel.

Net zoals de ChristenUnie wijst het CDA op een commissie die nieuwe wet- en regelgeving rond dit onderwerp afraadt. Saillant detail: de voorzitter van die commissie was D66-Senator Paul Schnabel.

De initiatiefwet staat inmiddels in de steigers, D66 zal die niet zomaar willen afbreken. De enige optie die denkbaar lijkt is dat D66 accepteert dat er deze kabinetsperiode geen stappen worden gezet om de euthanasiewetgeving aan te passen.

Een ander gevoelig initiatief van D66 is de Donorwet. De partij van Pechtold wil dat iedereen standaard donor is, tenzij hiertegen bezwaar wordt gemaakt. Nu is het zo dat iedereen standaard geen donor is, maar er voor kan kiezen dit wel te worden.

De wet is inmiddels door de Tweede Kamer aangenomen, daarmee is een belangrijke horde genomen. De Eerste Kamer moet er nog wel over stemmen, dat gebeurt pas na de zomer.

Hoewel er vanuit de Tweede Kamerfracties geen zekerheid kan worden gegeven over hoe hun partijgenoten in de Senaat stemmen, zijn de lijnen binnen de partijen natuurlijk kort.

Bij de ChristenUnie zeggen ze dat het lichaam niet van de overheid of van artsen is, maar van mensen zelf, door God gegeven. De partij stemde daarom tegen een verplichte keuze en zal dat ook in de Eerste Kamer doen.

Bij het CDA en VVD zijn medisch-ethische onderwerpen in beide Kamers een vrije kwestie. Dat wil zeggen dat parlementariërs een eigen afweging mogen maken. 

Bij het CDA stemden alle Tweede Kamerleden destijds tegen, bij de VVD was de verhouding 7 voor en 33 tegen.

De volledige steun van deze partijen is cruciaal, het valt dus te bezien of het voorstel een meerderheid haalt in de Senaat. 

De kans is groot dat deze kwestie ook bij de formatie ter tafel komt. De partijen zitten hier echter minder fundamenteel in dan bij de euthanasiekwestie. 

Het reguleren van wietteelt en is nog zo'n paradepaardje van D66. Ook in dit geval is een initiatiefwet van de partij al aangenomen in de Tweede Kamer, maar zonder steun van VVD, CDA en ChristenUnie.

Omdat bij de Wietwet de fractielijn is gevolgd, ligt het voor de hand dat de Eerste Kamer eenzelfde afweging maakt. Dat is ook op te maken uit de zeer kritische vragen die de Senaatfracties van VVD en CDA hebben ingediend.

D66 zal alle zeilen moeten bijzetten om de Eerste Kamer de gewenste richting op te krijgen. Ze zullen enige hoop putten uit de koerswijziging van de VVD. De liberalen waren eerst fel tegen initiatieven om wietteelt te reguleren, maar een meerderheid van de leden liet een tijdje geleden op een congres weten hier wel voor open te staan.

Met welke boodschap gaat de volgende premier richting Brussel?

VVD en CDA zijn kritisch richting Europa, maar hechten wel aan goede samenwerking. Het onderwerp wordt pragmatisch benaderd.

Bij D66 zijn ze op dit punt idealistischer aangelegd. De democraten staan bekend om hun voorliefde voor de Europese Unie, ook in tijden toen dat verhaal vanwege crises moeilijker te verkopen was. "Wij zijn en blijven overtuigd Europeaan", staat er in het verkiezingsprogramma.

In de D66-gangen kijken ze tevreden naar de Frans-Duitse inzet voor een sterker Europa.

Dan is het schrikken wanneer je mogelijke coalitiegenoot Griekenland uit de eurozone wil knikkeren. De macht van Brussel moet van de ChristenUnie worden teruggeschroefd en er wordt zelfs getwijfeld aan het voortbestaan van de euro.

Een gruwel voor de overtuigd Europeanen van D66.

Of de hobbels overkomelijk zijn zal komende weken moeten blijken. Op 23 juni, op de honderdste dag van de formatie, kwamen de vier partijen voor het eerst samen bij de informateur.

"Ik heb echt het gevoel dat deze vier partijen willen", zei CDA-leider Sybrand Buma hoopvol voordat hij bij de Stadhouderskamer naar binnenliep. Een contrast met een voorzichtige Pechtold. Het zal moeten blijken of deze poging wel lukt, liet de D66-leider weten. Het lange proces van onderhandelen is opnieuw begonnen.