De aanloop naar de verkiezingen is er een vol verrassingen geweest. Marine Le Pen, die door afstand te doen van haar vaders standpunten het extreemrechtse Front National moderniseerde, geldt al sinds het begin van de campagne als grote kanshebber.

François Fillon had met zijn Les Républicains haar gedoodverfde concurrent moeten worden, maar zijn campagne werd getekend door schandalen en daarbij gooide nieuwkomer Emmanuel Macron roet in het eten met zijn populaire sociaal-liberale En Marche!

En alsof dat nog niet genoeg was stond de ervaren radicaal linkse Jean-Luc Mélenchon vanaf half april steeds hoger in de peilingen, waardoor de eerste ronde van de verkiezingen zich aanstaande zondag zich afspeelt tussen vier kanshebbers in plaats van de drie of twee zoals in het verleden vaak het geval was.

"De presidentsverkiezingen zijn niet eerder zo spannend geweest", meent Daniël Knegt, historicus aan de Universiteit van Amsterdam. "In 2002 was de schok groot toen Jean-Marie Le Pen naast Jacques Chirac naar de tweede ronde van de verkiezingen ging, maar toen wist iedereen wel dat vader Le Pen de tweede ronde niet zou winnen."

De spanning zit er volgens Knegt nu vooral in dat geen van de vier kandidaten het voor elkaar wist te krijgen een hele grote groep kiezers voor zich te winnen. "Macron heeft dit wel geprobeerd, hij wordt ook wel de Obama van Frankrijk genoemd, maar zijn nadeel blijft dat hij op de traditionele elite scholen zat en bankier is geweest en die factoren stuitten veel Fransen tegen de borst."

Omdat de Parti Socialiste door het impopulaire beleid van de huidige president François Hollande min of meer kansloos is, doet presidentskandidaat Benoît Hamon bijna voor spek en bonen mee. Daar profiteert Mélenchon met zijn 'La France insoumise' van, stelt Knegt.

"Frankrijk kent een traditioneel sterk radicaal links electoraat en door het gebrek van de Parti Socialiste gaan die kiezers tactisch stemmen en stappen ze over op Mélenchon. Zij denken: er moet toch iets beters zijn dan dat rechtse enge wijf en die liberale bankier."

Naast het feit dat zo’n 30 procent van de stemmers nog zweeft zijn er volgens Knegt ook veel Fransen wie de verkiezingen niet zoveel kunnen schelen. "Dat is best opmerkelijk, normaliter stemmen Fransen vol overtuiging en ligt de opkomst vaak rond de 80 procent. De peilingen zeggen daarom enerzijds niet zoveel, anderzijds laten mensen zich er wel door beïnvloeden en gaan ze mogelijk tactisch stemmen."

Maar maakt Marine Le Pen nu daadwerkelijk zoveel kans? Frankrijkkenner Niek Pas heeft het idee dat "het gevaar" van het Front National groter wordt gemaakt dan het daadwerkelijk is. "Zoals de wereld dat ook deed met de kansen van Geert Wilders tijdens de Nederlandse Tweede Kamerverkiezingen in maart. Alle peilingen zijn het er in elk geval over eens: Le Pen haalt de tweede ronde van de verkiezingen, maar daar blijft het bij, ze zal verslagen worden door een van de andere kandidaten."

Le Pen had niet een bijzonder goede campagne en net als Fillon kwam ze regelmatig in het nieuws vanwege schandalen: ze wordt verdacht van het misbruiken van EU-gelden, ze verloor haar immuniteit als lid van het Europees Parlement om tweets die ze in 2015 plaatste en raakte in opspraak doordat ze in een interview zei dat Frankrijk niet verantwoordelijk was voor de massale deportatie van Joden in Parijs tijdens de Tweede Wereldoorlog.

"Hoewel Le Pen de laatste jaren juist zo haar best heeft gedaan om de radicale standpunten van haar vader achter zich te laten (Jean-Marie Le Pen noemde onder meer de gaskamers een detail van de Tweede Wereldoorlog, red.) en het Front National te moderniseren, zie je dat ze toch in die retoriek terugvalt als het even niet goed gaat. Het lijkt alsof ze toch nog even wil proberen zich te onderscheiden nu die andere kandidaten zo in de kijker lopen."

De dreiging van aanslagen tijdens de verkiezingen speelt al de hele week. Donderdag nog werd er een agent doodgeschoten op de Avenue des Champs-Elysées in Parijs. De aanslag werd opgeëist door Islamitische Staat. De veiligheidsdiensten zijn hierdoor in het hele land volledig gemobiliseerd om de veiligheid tijdens de verkiezingen te garanderen.

Volgens Pas kan de angst voor aanslagen van invloed zijn op het succes van Le Pen. "Als de opkomst laag is omdat mensen hierdoor wegblijven, dan heeft ze meer kans dan bij een hoge opkomst. Bij een hoge opkomst zullen er meer mensen zijn die op een van de andere kandidaten stemmen."

Volgens Knegt laten de Fransen zich door aanslagen niet weerhouden: "Ze zijn op terrorismegebied inmiddels wel wat gewend, dus ik vraag me af of er enig schokeffect van uitgaat. Ik denk niet dat veel mensen thuis blijven omdat er drie dagen voor de verkiezingen een politieagent is vermoord."

Vanuit Europa wordt er volgens Yuri van Loon, EU-expert van Instituut Clingendael minder angstig naar de verkiezingen in Frankrijk gekeken dan eerder dit jaar toen de verkiezingen in Nederland nog moesten plaatsvinden. "Wilders zou relatief veel invloed kunnen uitoefenen op de Kamer en net na de winst van Donald Trump in Amerika zat de schrik voor het populistische sentiment er goed in. Door wat er in Nederland is gebeurd is die schrik wel wat afgezwakt, Nederland lijkt daarmee een trend te hebben doorbroken."

Ook het politiek systeem in Frankrijk maakt dat de eventuele gevolgen van Marine Le Pen aan de macht niet direct heel groot hoeven te zijn. Naast de tweede ronde van de presidentsverkiezingen in mei, stemmen de Fransen in juni ook voor een nieuw parlement en mocht Le Pen aan de macht komen en over een Frexit beginnen, zullen links en rechts alles op alles zetten om Front National tijdens de parlementsverkiezingen te verslaan waardoor er een zogenaamde cohabitation ontstaat. Historicus Knegt: "Dan heb je een president en een parlement met een verschillende kleur en kan het parlement veel stappen van Le Pen afremmen."

Ook is de rol van Frankrijk in Europa in de afgelopen jaren wat verzwakt. Van Loon: "Frankrijk trekt traditioneel gezien altijd samen met Duitsland de kar, de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de voormalige Franse president Nicolas Sarkozy zaten politiek op dezelfde lijn, maar de laatste jaren is het vooral Duitsland dat het voortouw neemt." Dit komt hoofdzakelijk doordat Frankrijk economisch gezien achterblijft in Europa: de staatsschuld blijft stijgen en belangrijke hervormingen blijven uit. "Hierdoor verspilt de Franse regering haar geloofwaardigheid en kan Frankrijk minder haar stempel drukken op EU-beleid."

Voor Europa zouden zowel Le Pen (Frankrijk voor de Fransen, grenzen dicht, onderhandelen over een mogelijke Frexit en afstand doen van de euro) als Mélenchon (de EU moet veranderen en de Franse miljardenbijdrage aan de EU moet worden opgeschort) wel een lastige winnaar kunnen zijn.

Van Loon: "Nu Nederland niet voor het populisme heeft gekozen, het populistische AfD in Duitsland minder goed scoort dan aanvankelijk verwacht werd en de sociaaldemocraten het in Duitsland wel eens goed kunnen gaan doen (de Duitsers gaan in september naar de stembus, red.), kan een eurosceptische EU-collega vanuit Frankrijk wel eens voor veel spanningen zorgen in de EU."

Een tweede ronde tussen de beide eurosceptici is volgens Knegt het grootste nachtmerriescenario voor Europa. Knegt: "Ten eerste omdat Le Pen dan wel een goede kans maakt om de tweede ronde te winnen, en ten tweede omdat ook Mélenchon in feite uit de EU wil stappen, zijn eisen aan Europa gaan zo ver dat ze onhaalbaar zijn."

Of het zo ver zal komen zien we zondag. De stembussen gaan om 8.00 open.

Lees meer achtergrondverhalen in NUweekend