House of Cards in Brazilië: Hoe Rousseff op corrupte wijze wordt afgezet
Dat concludeert Marianne Wiesebron, universitair hoofddocent Latijns-Amerika Studies aan de Universiteit van Leiden. Veel experts delen haar mening.
"Dit is een coup", stelt Wiesebron. "Dilma wordt afgezet zonder dat ze een misdaad heeft gepleegd. Ze deed misschien aan creatieve boekhouding, zoals andere presidenten en gouverneurs in Brazilië, maar ze is niet corrupt."
Wiesebron wijst bijvoorbeeld op gouverneur Geraldo Alckmin van de deelstaat São Paulo, wiens partij (PSDB) in de verkiezingen van 2014 verloor van Rousseff. "Alckmin was in 2015 aanzienlijk creatiever met zijn begroting dan Dilma, maar dat schijnt niemand te storen."
Volgens Wiesebron hebben in Brazilië inmiddels achtduizend juristen een manifest tegen de afzettingsprocedure ondertekend omdat ze vinden dat het proces niet legitiem is, waardoor het als een coup moet worden beschouwd.
“Rousseff is politiek onhandig, eigenwijs en autoritair.”Marianne Wiesebron
Een goede president is Rousseff niet bepaald, erkent Wiesebron.
De Braziliaanse economie beleeft de ergste recessie in tachtig jaar en Rousseff is "politiek onhandig, eigenwijs en autoritair". Dat zijn volgens haar echter geen redenen om over te gaan tot afzetting.
Een "zwakke en impopulaire president", noemt Celso Rocha de Barros, een politiek columnist voor de Braziliaanse krant Folha de de São Paulo Rousseff in The New York Times. Net als Wiesebron stelt de columnist dat Rousseff nooit is verdacht van het aannemen van steekpenningen of andere corrupte praktijken.
The Guardian benadrukt in een hoofdredactioneel commentaar eveneens dat Rousseff nooit direct in verband is gebracht met corruptie. "Het argument voor afzetting is dat ze heeft gesjoemeld met de begroting in de aanloop naar de afgelopen verkiezingen - in Brazilië niet veel meer dan een kleine overtreding." Terwijl, zo stelt The Guardian, "bijna iedereen die haar wil afzetten wordt verdacht van corruptie".
The Economist, dat Braziliaanse kiezers in 2014 aanraadde niet op Rousseff te stemmen, onderstreept nu dat de aanklacht tegen Rousseff niet ernstig genoeg is voor een afzettingsprocedure, maar dat Brazilië niet moet rouwen als ze vertrekt.
Hoewel Rousseff zich zelf niet schuldig heeft gemaakt aan corruptie, was haar partij wel betrokken bij een corruptieschandaal omtrent staatsoliebedrijf Petrobras. Bovendien is de economische situatie van het land door Rousseffs beleid ernstig verslechterd, concludeert The Economist.
Video: Lagerhuis Brazilië stemt over afzetting president
Met de afzettingsprocedure lijkt het vooropgezette plan van Rousseffs tegenstanders te lukken.
Dominante media, waaronder de invloedrijke televisiezender O Globo, hebben campagne gevoerd om de president af te zetten. De Braziliaanse elite steunt die campagne en bekijkt de opkomst van de middenklasse, door Lula en Rouseff gestimuleerd, met argusogen.
"Het neerhalen van mevrouw Rousseff op grond van aanklachten die niet gerelateerd zijn aan het grote onderzoek naar corruptie biedt corrupte, rechtse politici - de belangrijkste groep in het Congres - uitstel van een diepgravend onderzoek", schrijft Rocha de Barros. Omdat het zo slecht gaat met de Braziliaanse economie, is Rousseff volgens hem een gemakkelijk doelwit voor de woede van het volk.
Rocha de Barros wijst in de richting van Eduardo Cunha, de voorzitter van het Lagerhuis en leider van de campagne om Rousseff af te zetten.
Toen Cunha de campagne voor de afzetting van de president startte, was hijzelf al onderwerp van corruptie-onderzoeken. Zo wordt Cunha verdacht van witwassen en het aannemen van miljoenen euro's aan steekpenningen. Cunha vertelde in Brazilië bovendien niets over zijn Zwitserse bankrekeningen en werd genoemd in de Panama Papers.
Rocha de Barros: "Cunha's strategie van vertroebeling heeft perfect gewerkt: de afzettingsprocedure wordt voortgezet en de aandacht wordt afgeleid van meneer Cunha's eigen juridische problemen. Veel congresleden die vóór de afzetting van Rousseff stemden, hopen ook geluk te hebben."
Volgens de Braziliaanse columnist luidt het vertrek van Rousseff niet een nieuw tijdperk in, maar biedt het de oude en corrupte politieke garde een nieuwe mogelijkheid om te regeren "en daarbij een celstraf te ontlopen".
“Kiezers verdienen een kans om zichzelf te ontdoen van het door corruptie besmette Congres”The Economist
Wat als ze daadwerkelijk vertrekt?
Nu Rousseff het veld moet ruimen, gaat vicepresident Michel Temer het land leiden, terwijl hijzelf van fraude wordt verdacht. Na Temer komt Cunha in aanmerking voor het leiderschap.
Wat is de beste oplossing voor Brazilië als Rousseff vertrekt? Daar zijn de experts het over eens: nieuwe verkiezingen. "Kiezers verdienen een kans om zichzelf te ontdoen van het door corruptie besmette Congres”, stelt The Economist. "Alleen nieuwe leiders kunnen de fundamentele hervormingen doorvoeren die Brazilië nodig heeft."
Wiesebron benadrukt dat nieuwe verkiezingen snel zullen moeten worden uitgeschreven: eind 2018 staan verkiezingen gepland en een vervroegde stembusgang moet meer dan twee jaar voor die tijd worden uitgeschreven.
Rousseff heeft ondertussen aangegeven te zullen blijven vechten. Ze heeft nog opties - ze kan bijvoorbeeld naar het hooggerechtshof stappen - maar het lijkt erop dat ze volgende maand in ieder geval tijdelijk het leiderschap moet afstaan.
Lees meer achtergrondverhalen in NUweekend
Columns Pieter Derks
Over NUweekend
