Ruim veertig jaar geleden startte de BBC Ceefax, het eerste Teletekstsysteem ter wereld. In 2012 werd Ceefax weer helemaal afgeschaft, toen in het hele Verenigd Koninkrijk de overstap naar digitale televisie werd gemaakt.

In Nederland duurde het weliswaar wat langer tot Teletekst beschikbaar was - NOS Teletekst startte in 1980 - maar van een eind aan de dienst is absoluut nog geen sprake.

Exacte kijkcijfers zijn voor Teletekst niet bekend, maar op basis van eigen onderzoek schat de NOS in dat er dagelijks nog 3,7 miljoen Nederlanders op kijken. Driekwart van de volwassen Nederlanders gebruikt wel eens Teletekst. Nu de Eredivisie weer is begonnen zullen veel voetbalfans zich wenden tot pagina 819 om de stand te raadplegen.

"What you see is what you get", zegt Lara Ankersmit, hoofd digitaal bij de NOS, op de vraag waarom Teletekst nog altijd zo populair is. "Je weet wat je ervan kan verwachten."

"Je kan je online helemaal verliezen in allemaal content. Je kan een hele middag of avond rondsurfen naar van alles en nog wat. Teletekst is dusdanig overzichtelijk en duidelijk dat mensen daar niet verdwalen en krijgen wat ze verwachten, namelijk de belangrijkste headlines of uitslagen van sportwedstrijden."

Ook op smartphones kiezen mensen er daarom voor om de app NOS Teletekst te gebruiken, terwijl dezelfde berichten, aangevuld met foto's en video's, ook beschikbaar zijn in de nieuws-app van de NOS. Afgelopen zondag, op een van de eerste speeldagen van het nieuwe Eredivisie-seizoen, steeg het aantal gebruikers van de Teletekst-app tot 640.000.

Roeland Stekelenburg was in het begin van het smartphonetijdperk hoofd nieuwe media bij de NOS, en besloot een Teletekst-app te maken. De reden daarvoor was "heel simpel", vertelt hij: "Er waren nog geen touchscreens en het navigeren op telefoons was één doffe ellende. Wat was nou idealer dan navigeren met drie cijfers op een numeriek toetsenbord?"

Ook nu heeft Teletekst nog als voordeel dat de techniek erg simpel is, zegt hij. Op een slechte dataverbinding is Teletekst nog goed te gebruiken, omdat een individuele pagina een tekstbestand van een halve kilobyte is. Bovendien denkt Stekelenburg dat Teletekst aantrekkelijk blijft door de overzichtelijkheid en het betrouwbare imago.

Teletekst maakt gebruik van de zogenoemde vertical blanking interval in televisieuitzendingen. Dat is de tijd tussen de laatste beeldlijn van één beeld en het begin van het volgende frame. In die lege ruimte kan extra informatie worden meegestuurd.

Het systeem werd in eerste instantie ontworpen voor de PAL-standaard, die in Europa wordt gebruikt. Later werd ook een Teletekst-variant gemaakt voor de Amerikaanse standaard NTSC, in Noord-Amerika is het systeem nooit echt aangeslagen.

Internationale cijfers over Teletekstgebruik zijn nauwelijks beschikbaar, maar Nederland is niet het enige land waar Teletekst nog leeft. Ook in onder meer Duitsland en Scandinavië hebben veel zenders nog een actief Teletekst-kanaal. Er zijn internationaal echter maar weinig zenders die hun Teletekst-pagina via internet of apps beschikbaar maken.

Teletekst is in zijn 40-jarige geschiedenis niet alleen gebruikt voor nieuws, sport en programma-ondertiteling, maar werd ook op creatievere manieren ingezet. Eind jaren 70 en begin jaren 80 had de Britse zender ITV een heuse soap op zijn Teletekst-pagina's staan.

Van Park Avenue zijn maar liefst 1.445 afleveringen gemaakt, waarvan er enkele honderden nog op internet te lezen zijn.

Donderdag startte het Finse kunstcollectief FixC zijn jaarlijkse Teletekst-kunstfestival, dat in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland en Frankrijk te ontvangen is.

Voor het festival, dat dit jaar voor de vierde keer wordt gehouden, creëerden vijftien artiesten een stuk Teletekst-kunst, dat te zien is op de Teletekst-pagina's van de omroepen ARD, ORF, SRF en Arte. Vorig jaar keken een miljoen mensen naar de kunst. "Als je het zo bekijkt is het het grootste mediafestival ter wereld", zegt videokunstenaar Juha van Ingen, mede-oprichter en organisator van het Teletext Art Festival.

De artiesten hebben de beschikking over 24 regels en 40 kolommen, die kunnen worden gevuld door zes kleuren, plus zwart en wit. Beelden kunnen niet al te snel wisselen, al is wel een knipper-effect mogelijk.

"Het is een vrij reductionistisch formaat", zegt Van Ingen. "Normaal werk je onbewust altijd in een goede beeldkwaliteit of met een hoge framerate, maar bij Teletekst moet je bedenken hoe iets op een Teletekst-manier kan werken. Dat vind ik het fascinerende eraan."

Ook in zijn thuisland Finland wordt Teletekst nog veel gebruikt. "Bij de nationale omroep wilden sommige mensen het afschaffen, omdat het er zo ouderwets uitziet. Maar er zijn zo veel gebruikers dat ze dat niet kunnen doen."

Ook Van Ingen denkt dat de simpliciteit van Teletekst de sterkste kracht van het medium is. "Het is zo direct en er zitten geen haken of ogen aan. Je krijgt informatie op een heldere manier, die kan concurreren met bijvoorbeeld het internet en apps."

Plannen om te stoppen met Teletekst zijn er in Nederland niet, vertelt Ankersmit van de NOS. Zo lang mensen het platform blijven gebruiken, zal het worden ondersteund.

Stekelenburg verwacht dat Teletekst wel langzaam zal verdwijnen. "Je ziet dat het gebruik onder jongeren natuurlijk veel minder is dan onder ouderen. Dus je ziet dat het langzaam uitsterft, maar dan heb ik het eerder over twintig jaar dan over twee jaar." 

Ondertussen is Teletekst op steeds meer verschillende manieren te raadplegen. Behalve via de tv, website en losse app zijn Teletekst-pagina's nu ook op te vragen via een bot in de chat-app Telegram. De digitale revolutie raast voort, maar het ouderwetse Teletekst houdt voorlopig moedig stand.

Meer langere verhalen en achtergronden op NUweekend