De Koerden worden het slachtoffer van de Turkse strijd tegen IS
Cynici zeggen zelfs dat de NAVO deze week IS een eigen luchtmacht heeft gegeven, namelijk Turkse bommenwerpers.
Het zijn immers Turkse vliegtuigen die Koerdische stellingen bombarderen in het noorden van Syrië en Irak, daar waar de Verenigde Staten (VS) én Turkije een IS-vrije bufferzone willen creëren aan de Turkse zuidgrens.
Onduidelijk is wie het doelwit van die bombardementen is: de vermeende 'goede' Koerden tot wie de anti-IS-strijders van de YPG worden gerekend, of de veronderstelde 'slechte' Koerden in de PKK-kampen in het noorden van Irak.
Opvallend compromis
De NAVO sloot in de voorbije week een opvallend politiek compromis over de aanpak van IS. Op grond van artikel 4 van het NAVO-verdrag (consultatie van de 28 verdragslanden) werd overlegd over een veilige bufferzone van 109 kilometer in Syrië, ten westen van de rivier de Eufraat. De Amerikanen zijn meer dan bereid om IS vanaf de Turkse NAVO-basis Inçirlik in die zone te bombarderen.
Turkije krijgt tegelijkertijd de vrije hand om desgewenst naast IS ook strijders van de PKK in hetzelfde gebied aan te pakken. Want ook de PKK heeft inmiddels enkele terroristische aanslagen gepleegd in Turkije, waarbij vier politiemensen en soldaten werden gedood.
Turkije had volgens Ko Colijn, directeur van Instituut Clingendael, ook het veel concretere artikel 5 van het NAVO-verdrag van stal kunnen halen. Immers, een zware bomaanslag op 20 juli 2015 in de Turkse grensplaats Suruç - toegeschreven aan IS - gaf daartoe alle reden.
Een aanval op een van de verdragspartners wordt gezien als een aanval op de NAVO-landen zelf.
Speelruimte
Er wordt nu door Turkije een ingewikkelde redenering gevolgd om mee te doen aan de strijd tegen IS.
In plaats daarvan is het meer vrijblijvende artikel 4 gekozen, dat zowel Turkije speelruimte geeft als de NAVO niet tot deelname aan de strijd verplicht. ''Er wordt nu door Turkije een ingewikkelde redenering gevolgd om mee te doen aan de strijd tegen IS", vindt Colijn.
Over de merkwaardige beweegredenen van Turkije om IS eindelijk aan te pakken - na vele maanden van wegkijken - wordt veel gespeculeerd. Geruime tijd weigerde premier Tayyip Erdogan zich actief te mengen in de strijd tegen IS, tot ergernis van westerse bondgenoten.
Maar plotseling lijkt hij een dubbele agenda te voeren: onder het mom IS aan te pakken, krijgt hij gelegenheid korte metten te maken met de militante leden in de Koerdische minderheid in zijn land. Onder de 75 miljoen inwoners zijn 15 miljoen Koerden. Honderden Koerden werden deze week plotseling opgepakt vanwege vermeend terrorisme.
Twee agenda's
''Ik zou het geen dubbele agenda willen noemen", aldus Colijn. ''Eerder is het een kwestie van twee aparte agenda's, die van de Amerikanen en die van de Turken."
Het onderscheid tussen de goede en slechte Koerden is moeilijk te maken
"De Amerikanen kunnen vanaf de basis in Inçirlik IS beter vanuit de lucht bestrijden. En de Turken hebben de mogelijkheid om de Koerdische tegenstanders aan te pakken. Overigens is de PKK zowel door de VS als Europa als een terroristische organisatie bestempeld."
De Koerden zijn volgens Colijn het kind van de rekening. ''Het onderscheid tussen de goede Koerden van de YPG in Syrië en de zogenaamde slechte Koerden van de PKK is moeilijk te maken en is voor een deel kunstmatig", zegt hij.
De 'volksbeschermingseenheden' van de YPG, de strijdgroep Yekîneyên Parastina Gel van Koerdische Syriërs, werkt volgens hem ook samen met de PKK, die al jaren ijvert voor een zelfstandig Koerdistan op Turkse bodem. ''Dat geeft de Turken ook de gelegenheid om openlijk de YPG aan te vallen", aldus Colijn.
Onterechte twijfel
Het is ook een Turks belang om ervoor te zorgen dat IS niet te sterk wordt.
Volgens de voorman van het instituut voor internationale betrekkingen twijfelen waarnemers deels ten onrechte over de bedoelingen van Erdogan. ''De commentaren slaan ook wel weer heel erg door in de richting dat het Turkije alléén maar om de PKK te doen is. Daar ben ik nog niet heilig van overtuigd. Het is ook een Turks belang om ervoor te zorgen dat IS niet te sterk wordt."
Zo ondersteunt hij de beweringen niet dat de Turkse luchtmacht een bondgenoot lijkt van IS in de strijd tegen de Koerdische Syriërs. ''Zo simpel ligt het niet. IS pleegt tenslotte aanslagen in Turkije zelf. Zelfs Erdogan moet zich wel achter zijn oren krabben en zich afvragen of hij belang heeft bij een IS-kalifaat aan zijn zuidgrens."
Die oorlog in het noorden van Syrië en Irak is op het ogenblik een lappendeken van belangen en strijdgroepen, waarbij coalities soms met de dag veranderen. ''Ze zijn allemaal elkaars vriend en vijand al een keer geweest’", aldus Colijn. ''Het is een compleet verdeeld slagveld."
Verkiezingen
De Turkse strijd over de grens in Syrië is volgens Colijn ook goed bruikbaar voor binnenlandse consumptie. Erdogan verloor bij de laatste verkiezingen zijn meerderheid in het parlement. De partij HDP, die de Koerdische minderheid vertegenwoordigt, kreeg 13 procent van de stemmen, meer dan de kiesdrempel van 10 procent. Erdogan's AKP verspeelde daardoor voor het eerst in dertien jaar de meerderheid.
Maar voorlopig zegt Erdogan: alle Koerden zijn even slecht en noem ze voorlopig allemaal maar PKK.
Colijn: "Erdogan heeft gedacht dat het aantal stemmen van de HDP onder de kiesdrempel zou blijven en dat die automatisch bij hem terecht zouden komen. Zeker omdat hij door de vredesbesprekingen met de Koerden de vredesduif kon uithangen. Op dat punt heeft hij zich misrekend."
De Clingendael-directeur vermoedt dat Erdogan erop uit lijkt te zijn om nieuwe verkiezingen uit te lokken, eind dit jaar. ''Intussen heeft hij de Koerden afgeschilderd als volksvijand nummer één. Zo schakelt hij de Koerdische HDP politiek uit door de PKK te demoniseren, door de HDP af te schilderen als een wolf in schaapskleren."
De vorming van een Koerdische staat aan de zuidgrens van Turkije is evenmin een lonkend perspectief voor premier Erdogan. Toch is zo'n staat er niet van de ene op de andere dag. Colijn: ''Ook de Koerden hebben enorm veel kleurverschillen. Dat is niet een homogene groep. Turkije heeft er belang bij om te doen alsof zo'n staat als Koerdistan een soort PKK-stan wordt. Dat is niet zo."
"Als het ooit zo ver komt, zal het een tamelijk pluriform gezelschap zijn met onderling ook weer veel ruzies. Daarover hoeven we ons geen illusies te maken. Maar voorlopig zegt Erdogan: alle Koerden zijn even slecht en noem ze voorlopig allemaal maar PKK", aldus Colijn. En of die agenda in de strijd tegen IS nu belangrijk is of niet, de Koerden worden er wel het slachtoffer van.