Het is inmiddels een cliché dat Google alles over je weet. Als je de zoekmachine, Youtube, Gmail en Android gebruikt, breng je een groot deel van je digitale leven in de wereld van Google door.

Het bedrijf gebruikt de gegevens van gebruikers al lange tijd om producten slimmer te maken, terwijl privacybeschermers waarschuwen over de gevaren van de zee aan gegevens die Google bezit.

Verschillende aankondigingen tijdens de ontwikkelaarsconferentie Google I/O benadrukken nog eens hoeveel data de zoekgigant in handen heeft. Maar veel meer dan in eerdere jaren weet het bedrijf te tonen hoe die gegevens benut kunnen worden om tot voor kort onmogelijke functies werkelijkheid te maken.

Neem de nieuwe Foto's-app van Google, die voor het eerst is losgetrokken van het impopulaire Google+. Als gebruikers de foto's van hun smartphone en andere apparaten overhandigen aan Google, zorgen geavanceerde analyses voor ongekende zoekmogelijkheden.

In mijn eigen foto-archief, van de afgelopen zes jaar, kan ik in de nieuwe app bijvoorbeeld zoeken op 'zonsondergang', met als resultaat tientallen foto's die ik grotendeels alweer was vergeten. De datastofzuiger van Google heeft inmiddels zo veel foto's van zonsondergangen opgezogen dat een computer heeft geleerd om ze allemaal te herkennen en categoriseren.

Minder dan drie jaar geleden meldde Google voor het eerst dat een supercomputer erin was geslaagd om katten te herkennen in Youtube-filmpjes, en minder dan een jaar geleden bleken de onderzoekers van Google opnieuw grote stappen vooruit te hebben gemaakt. Het leken resultaten die voorlopig vooral van wetenschappelijk belang waren, maar ze worden nu al in de praktijk toegepast.

Mijn foto's zijn allemaal automatisch gelabeld door een machine aan de andere kant van de wereld die we bij gebrek aan betere termen 'de cloud' noemen. De cloud weet meer over mijn foto's dan ik. Op zoek naar een recente foto van een aap zie ik dat ik in 2011 ook al een keer een aap heb gefotografeerd. Ik moet een gekoppelde Google-kaart raadplegen om te zien dat deze foto in Singapore is gemaakt.

De machine van Google kan niet alleen situaties en objecten herkennen, maar ook locaties. In 2009 nam ik een reeks foto's in Beijing, in een tijdperk voordat er automatisch gps-informatie aan afbeeldingen werd gekoppeld. Desalniettemin herkent de app dat sommige foto's op bekende locaties in de Chinese hoofdstad zijn genomen, en concludeert dat de rest van de serie ook in de stad moet zijn gemaakt.

Meest controversieel is dat de app mensen herkent. Google weet dat mijn vriendin vaak voorkomt op mijn foto's, en met één druk op de knop zie ik alle afbeeldingen waar zij op staat. Tijdens een presentatie van Google bleek dat de slimme machines zelfs kunnen herkennen dat het drie jaar oude meisje op een foto uit 2008 en een tien jaar oud meisje op een foto uit 2015 dezelfde persoon zijn.

Dat levert ook zorgen op. De functie is, zoals analist Neil Shah het omschrijft in een tweet, "briljant griezelig". Veel andere reacties op de perspresentatie van Google I/O doelen op hetzelfde: Google weet nu wel heel veel over ons, maar wij weten niet goed wat het bedrijf met onze gegevens doet. Als een dienst gratis is, is de gebruiker het product.

​"Ons belangrijkste doel was het bouwen van een product dat mensen vertrouwen", zegt Anil Sabharwal, hoofdontwikkelaar van de nieuwe Foto's-app. Volgens hem is privacy de reden dat de app in zijn nieuwste versie niet meer onder het sociale netwerk Google+ valt.

"Het heeft geen verbinding met een sociaal netwerk, dus alle acties omtrent delen moeten uiterst opzettelijk zijn." Het is niet mogelijk - zoals bijvoorbeeld op Facebook soms gebeurt - om foto's per ongeluk openbaar te maken.

Bovendien verzekert het bedrijf zijn gebruikers dat gezichtsherkenning is 'verzuild' - een persoon die wordt herkend op mijn foto's wordt niet gekoppeld aan personen die op foto's van anderen te zien zijn, en er worden überhaupt geen persoonsgegevens aan gezichten gekoppeld. Google weet dat een vrouw met bruin haar en blauwe ogen vaak op mijn foto's voorkomt, maar heeft geen idee wie zij is.

Desalniettemin zou het voor Google simpel zijn om die koppeling wel uit te voeren. Het bedrijf zou in luttele seconden de profielfoto's van mijn contacten kunnen scannen om de juiste persoon te vinden.

Het is wellicht ook veelzeggend dat Bradley Horowitz, hoofd van de sociale tak van Google, in gesprek met Backchannel zegt dat zo'n koppeling "niet in deze incarnatie van het product" wordt gemaakt. Hij laat duidelijk de deur open voor een toekomstige beleidswijziging.

In hetzelfde interview zegt hij dat Google geen fotogegevens met derden deelt, maar dit wel zou overwegen als dat nuttig kan zijn. Als Tesla bijvoorbeeld auto's wil terugroepen, zou Google iedereen die zijn Tesla heeft gefotografeerd op de hoogte hiervan kunnen brengen.

Dat kan waardevol zijn, net als veel andere functies die mogelijk worden door grootschalige data-analyse, maar de vraag is waar de grens ligt. 

Volgens Floris Kreiken van burgerrechtenbeweging Bits of Freedom wordt bij privacy nog te veel gedacht aan het afschermen van persoonlijke gegevens voor andere gebruikers, en niet aan de bedrijven die de data opslaan en gebruiken.

Daarbij stelt hij dat een bedrijf als Google er economisch belang bij heeft om zoveel mogelijk gegevens op te slaan. Die kan het niet alleen verkopen, maar ook inzetten om gebruikers te sturen, zoals Facebook doet via zijn algoritme dat de tijdlijn bepaalt.

Kreiken wil daarom dat zulke bedrijven zo transparant mogelijk zijn over wat ze met de verzamelde data doen. Overheden zouden er ondertussen op toe moeten zien dat hierbij de privacy niet in het geding komt.

Die persoonlijke gegevens zijn ook essentieel voor de werking van Google Now, de slimme assistent van Google. Now gebruikt al gegevens uit onder meer Gmail en de kalender van gebruikers, maar krijgt binnenkort voor het eerst ook toegang tot informatie uit apps van derden. Lees je bijvoorbeeld een Whatsappje waarin de naam van een film wordt genoemd, dan kun je Google Now oproepen om meer informatie over die film te ontvangen.

Uitleg over Google Now:

Aparna Chennapragada, hoofd van het Google Now-team, benadrukt dat de dienst zulke chatgesprekken alleen zal analyseren als de gebruiker hierom vraagt door de app te openen. Bovendien kan de functie helemaal worden uitgezet. "We wilden ervoor zorgen dat de gebruiker de controle heeft."

Toch boort Google opnieuw een bron van gegevens aan. Het bedrijf zet door met zijn missie om "alle informatie ter wereld overzichtelijk te maken", maar voor gebruikers vallen steeds minder gegevens niet in de greep van Google.

​Meer langere verhalen en achtergronden op NUweekend