Uit een eerder deze week gepubliceerd onderzoek blijkt dat zzp'ers nog altijd moeilijk aan een hypotheek kunnen komen. Ze zouden terechtkomen in een wereld van "wantrouwen en tegenwerking", stelde Vereniging Eigen Huis op basis van het onderzoek. 

Tegelijkertijd zegt de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) dat banken verantwoord hypotheken moeten verstrekken, maar dat de regels voldoende ruimte bieden voor maatwerk. Ook voor zzp'ers en flexwerkers.

"Hoewel een hypotheek niet voor iedereen in deze doelgroep beschikbaar zal zijn, kan er meer dan veel mensen denken", zei NVB-voorzitter Chris Buijink.

NU.nl verkent vijf toekomstscenario's die het voor zzp'ers makkelijker moeten maken om een hypotheek af te sluiten.

Een van de oplossingen zou een garantiefonds voor zzp'ers kunnen zijn. Vergelijkbaar met NHG waarbij de restschuld van een huizenbezitter in financiële nood overgenomen kan worden.

De zelfstandige ondernemers storten dan een deel van hun inkomsten in een gezamenlijk fonds. Op momenten dat het financieel tegenzit, kan de zelfstandige een beroep op het fonds doen.

Hoogleraar volkshuisvesting Peter Boelhouwer ziet hier wel heil in. Met een fonds kunnen tijdelijke verlagingen van inkomens opgevangen worden.

Maar voorzitter van belangenvereniging PZO-ZZP Denis Maessen denkt dat een garantiefonds lastig van de grond is te krijgen.

"Een garantiefonds voor risicoafdekking of voor arbeidsongeschiktheid, dat snap ik nog wel. Maar een fonds voor vermogensopbouw, dat zie ik niet zo gauw gebeuren", aldus Maessen. Hij verwacht niet dat banken dan zullen stoppen met het vragen van hogere rentes voor zzp'ers.

Ook woningmarktonderzoeker Frans Schilder van de Amsterdam School of Real Estate heeft weinig vertrouwen in een dergelijk fonds. "Dit lijkt me vrij lastig. De NHG wordt versoberd, omdat de overheid steeds minder garant wil staan. Hier zit niet veel rek in."

Duidelijkere regels over wanneer een bank van bestaande hypotheeknormen mag afwijken, zou het voor banken makkelijker maken om risico's in te schatten.

"Banken hebben nu alle ruimte om af te wijken van de hypotheekvoorwaarden. Maar dan moeten ze een uitgebreid dossier aanleggen over waarom ze afwijken. In het verleden hebben ze daar weleens forse boetes voor gehad. Daarom zijn banken daar huiverig voor", verklaart Schilder.

"Als de regels transparanter en soepeler zijn, zouden banken eerder hypotheken aan zzp'ers verstrekken. Het wegnemen van dergelijke hobbels kan een kleine bijdrage leveren aan de oplossing van het probleem." 

"Dit is heel belangrijk", zegt hoogleraar Boelhouwer. "Er kan veel meer dan er nu gebeurt. Niet alle mogelijkheden worden benut. Nu is het zo dat banken er niet aan beginnen, omdat ze het niet aandurven."

"We moeten niet verwachten dat banken mensen gaan financieren die eigenlijk het vertrouwen niet waard zijn. Maar als mensen over een langere periode hun verdiencapaciteit op orde hebben, dan is dat op een gegeven moment ook een basis", denkt Maessen.

"Ik krijg voorbeelden van zzp'ers die al jarenlang een huur van 1.000 euro per maand betalen, maar niet eens een hypotheek van 2 ton kunnen krijgen. Dat is echt vreemd."

"Veel zzp'ers en flexwerkers denken dat het lastig is om een hypotheek te krijgen. Toch is dat niet altijd het geval. Banken zijn bereid mee te denken met mensen met een flexibel inkomen. Dat kan en mag ook volgens de huidige wet- en regelgeving. Daarbij is het wel van belang dat ook de klant zich goed voorbereidt op een hypotheekgesprek", stelt de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) in een reactie.

Banken zouden meer naar het toekomstperspectief van een zzp'er kunnen kijken dan naar in het verleden behaalde resultaten. Meestal kijkt een hypotheekverstrekker naar het gemiddelde inkomen over de afgelopen drie jaren.

Boelhouwer vindt dat banken meer moeten inspelen op de arbeidsmarkt van nu. Volgens hem kijken banken weleens vooruit, maar stellen ze daar allerlei extra eisen aan. Dat zzp'ers bijvoorbeeld minder kunnen lenen, meer eigen geld moeten inbrengen of een hogere rente moeten betalen.

Ook Maessen vindt de huidige manier van hypotheekbeoordeling ouderwets. "Als je maar een salarisstrook van de afgelopen maand meeneemt van iemand met een contract voor onbepaalde tijd, dan gaan de accountmanagers lekker lopen rekenen. Wat banken nu moeten doen, is grip krijgen op hoe het leven van een zzp'er in elkaar zit. Daar moeten ze op een andere manier naar gaan kijken", meent Maessen. 

"Soms kan de bank ervoor kiezen af te wijken van bovenstaande regel, als er bijvoorbeeld op een andere manier voldoende zekerheid bestaat", verklaart de NVB. Banken kunnen dan ook een prognose van het toekomstige inkomen in beschouwing nemen.

"Deze prognose moet goed onderbouwd worden met informatie over de financiële situatie, opleiding, werkhistorie en mogelijkheden voor de toekomst", benadrukt de koepelorganisatie. "Helaas kan dit soms betekenen dat een hypotheek op dit moment nog niet tot de mogelijkheden hoort."

Hoogleraar Boelhouwer pleit voor meer flexibiliteit bij de aflossing van een hypotheek. Zo zouden zzp'ers in goede tijden meer kunnen aflossen dan op momenten dat het slechter gaat. 

Deze mogelijkheid noemt Maessen een van de meest reëele opties. "Dat betekent dat je in goede tijden meer laat aflossen dan in slechte tijden. Dan ga je dus mee op de beweging van de ondernemer."

"Banken bieden nu al de mogelijkheid om binnen de looptijd van de hypotheek en rentevaste periode de hypotheek (deels) af te lossen. Vaak kan een percentage van de lening ook boetevrij worden afgelost. Of de aflossing kan worden stopgezet of verlaagd, hangt af van de persoonlijke situatie van de klant", laat de NVB weten. 

Een ander idee is de mogelijkheid om pensioengeld te gebruiken voor het aflossen van de hypotheekschuld. Het idee dat het zelf opgebouwde pensioen als een noodpotje gebruikt kan worden, zou het voor banken makkelijker kunnen maken een hypotheek te verstrekken.

Boelhouwer ziet dit zeker als een mogelijkheid, maar maakt direct de kanttekening dat niet alle zzp'ers een goed pensioen opbouwen. Het is dus zeker niet voor alle zelfstandige ondernemers weggelegd.

Maessen heeft er wel volop vertrouwen in. "Het is een fabeltje dat alle zzp'ers zielig zijn. Reken er maar op dat zo'n zevenhonderdduizend zzp'ers gemiddeld 20.000 tot 25.000 euro per jaar genereren of meer. Die kunnen gewoon een goed regelmatig financieel leven leiden."

"Inzet of afkoop van het pensioen is vanwege de huidige fiscale regelgeving onaantrekkelijk voor de consument en leidt op langere termijn tot een groter pensioengat", benadrukt de NVB. Mensen die voortijdig hun pensioen willen, moeten in veel gevallen namelijk revisierente, een soort boete, betalen.

"Daarnaast heeft de NVB twijfels over de praktische uitvoerbaarheid van het voorstel en consumentenadvisering op de langere termijn."

Meer langere verhalen en achtergronden op NUweekend