Maandenlang beheerste Boko Haram het wereldnieuws met bloedige aanslagen en ontvoeringen. Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) doodde de jihadistische groepering Boko Haram dit jaar al meer dan duizend burgers. 

De Nigeriaanse President Goodluck Jonathan, die de opmars van de terreurbeweging eerder leek te bagatelliseren, stelde de verkiezingen van 14 februari zes weken uit vanwege de terreurdreiging en schaalde de militaire operaties tegen Boko Haram op.

Inmiddels vallen ook de buurlanden van Nigeria - Kameroen, Tsjaad en Niger - Boko Haram aan; zowel op eigen grondgebied als op Nigeriaans grondgebied.

Van Beek, hoogleraar Antropologie van de Religie aan de universiteit van Tilburg en sinds 1972 actief als antropoloog in het noordoostelijke Mandara-gebergte, is inmiddels optimistisch over de strijd tegen de terreurbeweging.

Van Beek was voor het laatst in 2012 in Nigeria, waar hij een huis en een adoptiefamilie heeft. Sindsdien kon hij niet terugkeren vanwege ontvoeringsgevaar.  

President Jonathan zegt dat Boko Haram binnen een maand is verslagen, is dat realistisch?

"Nee. Dat lijkt me niet realistisch. Boko Haram hanteert een guerrilla-aanpak en valt vooral onschuldige burgers aan. Op de lange termijn kan Boko Haram dat blijven doen, ook al wordt de beweging teruggedrongen."

"Maar ik ben wel voor het eerst optimistisch. Boko Haram is de laatste tijd toch aardig teruggedrongen. Ik spreek bijna dagelijks met mensen in de grensregio met Kameroen, en die zeggen dat Boko Haram daar inmiddels uit de dorpen is verdreven. De mensen die zijn gevlucht voor het geweld, zijn echter nog niet teruggekeerd. Er is nog steeds veel angst."

Is het succes te danken aan de samenwerking tussen de buurlanden van Nigeria?

"In ieder geval voor een deel. Er is, in tegenstelling tot wat ik eigenlijk had verwacht, een duidelijke gezamenlijke operatie opgestart die wordt uitgevoerd door Kameroen, Niger en Tsjaad. Vooral Tsjaad heeft een groot leger - eigenlijk een veel te groot leger voor het land - door de eigen geschiedenis. 

Maar ook Nigeria zelf heeft de laatste tijd meer geld in de militaire operatie gestopt. Het Nigeriaanse leger oogt de laatste tijd slagvaardiger, en het wordt ook beter geëquipeerd door de regering. Nigeria heeft voor Afrikaanse begrippen geld zat, hoewel de olieprijs zakt."

"Een andere factor die van doorslaggevend belang is gebleken, is het gebruik van huurlingen door Nigeria. De overheid heeft huurlingen uit Zuid-Afrika ingezet in de strijd tegen Boko Haram. Dat vindt Zuid-Afrika ongetwijfeld vervelend, maar voor Nigeria heeft het in de strijd tegen terreur op dit moment een positief effect.

Een huurlingenleger is veel goedkoper dan een gewoon leger, en het zijn overwegend voortreffelijke soldaten. Het gaat bijvoorbeeld om blanke Afrikanen uit de beveiligingsbranche. In Afrika is er een grote markt voor huurlingen.

We spreken overigens niet over een geweldig groot huurlingenleger: je moet denken aan compagnieniveau, niet aan bataljonniveau. Het zijn een soort commando's, eigenlijk."

Gaat Jonathan de verkiezingen gemakkelijk winnen nu Boko Haram wordt teruggedrongen?

"De recente successen in de strijd tegen Boko Haram zijn in ieder geval een zeer gunstige ontwikkeling voor hem. Ik denk dat de kans dat Jonathan wordt herkozen een stuk groter is geworden."

"Door van Boko Haram een zaak van nationaal belang te maken, is de strijd tegen de terreurgroep geen politiek twistpunt meer. Beide kandidaten - dus ook Muhammadu Buhari, die uit het noorden komt en moslim is - willen Boko Haram nu hard aanpakken, terwij Buhari Jonathan eerst kon aanvallen met argumenten dat hij te weinig deed in de strijd tegen de terreurgroep. Beide kandidaten vechten nu voor het zelfde doel. Jonathan heeft dit geweten toen hij de verkiezingen uitstelde.

Overigens zal het voor de strijd tegen Boko Haram in de toekomst weinig uitmaken wie er zaterdag wint; beide kandidaten willen Boko Haram ook na de verkiezingen de kop indrukken."

Moeten we nog vrezen dat er iets terechtkomt van een jihadistisch bondgenootschap tussen IS en Boko Haram?

"IS heeft zelf de handen vol aan de aanvallen van de internationale coalitie. Boko Haram is bovendien primair tegen de Nigeriaanse regering en eigenlijk alleen op zoek naar respectabiliteit.

De beweging voert religie op om de respectabiliteit van de beweging in de regio te vergroten, maar het doet eigenlijk voornamelijk alsof. Religie is een manier om de bevolking aan de beweging te binden. 

Boko Haram is eigenlijk altijd een oplosbaar probleem geweest. Nigeria had in staat moeten zijn zelf Boko Haram te verslaan, maar doet dat nu met de buurlanden en het leger van huurlingen."

De verkiezingen in het olierijke Nigeria, een land in West-Afrika met meer dan 175 miljoen inwoners, waren zelden spannender. In peilingen gaat het gelijk op tussen president Jonathan en uitdager Buhari.

De APC van Buhari stelt dat het uitstellen van de verkiezingen de partij van Jonathan voordeel heeft geboden: Jonathan beschikt over meer geld en kan zijn campagnemolen langer laten draaien. 

Boko Haram geniet enige steun in het dunbevolkte islamitische noorden van het land, maar de meeste Nigerianen haten de beweging. Volgens een recente peiling van Pew Research Center heeft 79 procent van de Nigerianen, zowel christenen als moslims, een "zeer negatief beeld" van Boko Haram.