NU.nl
Woensdagavond zijn de stembussen gesloten en het politieke passen en meten is begonnen. Kan dit kabinet nog doorregeren?
Hoeveel Statenleden hebben de partijen deze Provinciale verkiezingen binnengehaald en wat betekent dat voor de samenstelling van de nieuwe Eerste Kamer? Dat moet in de komende weken duidelijk gaan worden.
Wat was de rol van de Eerste Kamer bij deze provinciale verkiezingen?
Omdat de Statenverkiezingen invloed hebben op de zetelverdeling van de Senaat waren deze verkiezingen, die eigenlijk over het provinciaal beleid zouden moeten gaan, politieker dan ooit.
Regeringspartijen VVD en PvdA kunnen ook na deze Statenverkiezingen namelijk niet meer rekenen op een meerderheid in de Eerste Kamer.
De Senaat is de laatste Kamer die bepaalt of wetten worden aangenomen of verworpen.
Die senatoren worden weer indirect gekozen door de Statenleden van de provincies die 18 maart gekozen zijn. Op dit moment hebben we 570 statenleden die de 75 senatoren kiezen.
Niet alle provincies hebben evenveel Statenleden, en niet elke stem weegt even zwaar. Dat hangt af van het inwoneraantal. Hoe meer inwoners, des te zwaarder de stem weegt.
Nu de Statenleden gekozen zijn, kan het puzzelen beginnen.
Van de landelijke partijen die in de provincie vertegenwoordigd zijn, is de verwachting dat zij op hun eigen senatoren zullen stemmen.
Althans, als de statenleden ervoor zorgen dat zij het juiste pennetje meenemen. Vier jaar geleden bracht D66-statenlid Wim Coolen een ongeldige stem uit door met een blauwe pen in plaats van rood potlood het vakje in te kleuren. Hierdoor verloor D66 een senaatszetel die uiteindelijk naar de SP ging.
Naast de verdeling van de restzetels is ook van belang wat de regionale statenleden gaan doen. Normaliter brengen zij hun stem uit om de Onafhankelijke Senaatsfractie, maar dat is niet altijd het geval.
Vier jaar geleden nodigde premier Rutte het Zeeuwse Statenlid Johan Robesin van de Partij voor Zeeland op het Torentje uit om hem over te halen zijn coalitie van de VVD, CDA en PVV in de Senaat te steunen.
Ook nu kan de coalitie elke stem gebruiken en een nieuwe rondgang langs de regionale partijen kan de coalitie de broodnodige steun opleveren.
De exacte gevolgen van de verkiezingen op 18 maart worden pas duidelijk na de Eerste Kamerverkiezingen.
De uitslag van de Provinciale Statenverkiezing geeft dus wel een goed beeld van hoe de Eerste Kamer er de komende vier jaar zal uitzien, maar de exacte zetelverdeling is pas 28 mei bekend, twee dagen na de Eerste Kamerverkiezingen.
Tot die tijd is het puzzelen, passen en meten, net zo lang totdat Rutte ook van de indirect gekozen Eerste Kamer een mandaat krijgt om zijn kabinetsperiode uit te zitten.
De coalitie komt met de constructieve oppositiepartijen D66, ChristenUnie en SGP (C3) aan 36 zetels in de Senaat. Dat zijn er twee te weinig voor een meerderheid.
Premier Rutte deed al eerder een beroep op het CDA, dat 12 senatoren naar de Eerste Kamer mag afvaardigen, om het kabinet te hulp te schieten en er werd ook een beroep gedaan op GroenLinks (vier zetels).
Zowel Sybrand Buma (CDA) als Bram van Ojik (GroenLinks) voelen er niets voor om op voorhand akkoorden met het kabinet te sluiten zoals D66, ChristenUnie en de SGP dat gedaan hebben.
Zij blijven in hun rol als onafhankelijke oppositiepartij die goede voorstellen omarmt, en slechte voorstellen afwijst, zeggen zij.
De uitnodiging van PvdA-minister Lodewijk Asscher aan het adres van de SP, lijkt ook aan dovemansoren gericht. Volgens Emile Roemer heeft de kiezer woensdag aangegeven dat het "roer om moet".
Wat betekent deze uitslag?
Of het roer ook om moet, is nog maar de vraag. Ja, de coalitie heeft fors verloren: van dertig naar 21 zetels. Maar de C3 is beloond voor de steun aan het beleid. Ook het CDA dat weliswaar fel oppositie voert in de Tweede Kamer, maar in de Senaat uiteindelijk 91 procent van de voorstellen goedkeurde, wint zetels.
Wat deze uitslag vooral aantoont is dat er voor de kiezer iets te kiezen valt. Vind je onderwijs belangrijk, dan weet je dat D66 daar hard voor zal strijden en wil je dat de belangen van het gezin worden behartigd, dan geef je een signaal door ChristenUnie of SGP te stemmen.
Heel drastisch zal het roer dan ook niet kunnen worden omgegooid, want zoals de samenstelling van de Eerste Kamer er dadelijk uit zal komen te zien, zal ook na nieuwe Tweede Kamerverkiezingen gepuzzeld moeten worden in een politiek gefragmenteerde Senaat.
Het kabinet heeft nog tot in juni te maken met de Eerste Kamer in de huidige samenstelling. Op 2 juni neemt de Eerste Kamer afscheid van vertrekkende Kamerleden. Een week later, op 9 juni, worden de nieuwe leden van de Eerste Kamer geïnstalleerd.
