Voor de elfde keer in de historie hebben boze studenten van de Universiteit van Amsterdam het Maagdenhuis bezet. De geschiedenis blijft zich herhalen, keer op keer. Het studentenprotest zal nooit sterven.

Toen Henk van Nierop deze week oude beelden zag van de eerste Maagdenhuisbezetting in 1969 en deze vergeleek met de gebeurtenissen van dezer dagen, viel de historicus één ding direct op. ''Er is zo weinig veranderd.

De ene registratie was zwart-wit, de andere in kleur, maar daarmee hielden de verschillen wel op. Net als nu ging het toen ook over de democratie op de universiteit. Alleen lijken het college van bestuur en de burgemeester momenteel wat meegaander; destijds was de strijd harder.''

De hoogleraar, die tot vorig jaar nieuwe geschiedenis doceerde aan de Universiteit van Amsterdam, kan het weten. Van Nierop was in mei 1969 zelf een van de actievoerders in wat vaak ten onrechte als het eerste Nederlandse studentenprotest wordt gezien. Dat vond namelijk drie weken eerder plaats in Tilburg.

Het Maagdenhuis, waar het bestuur van de universiteit zetelt, werd destijds door de politie omsingeld in de hoop dat de studenten van de honger en de dorst vanzelf een keer naar buiten zouden komen.

Van Nierop: ''Maar op een of andere manier kwam er toch voldoende eten en drinken naar binnen. Na vijf dagen werd het gebouw ontruimd. Iedereen kreeg een proces. Het kwam me op een boete van 200 gulden te staan.''

Beelden van de Maagdenhuis-bezetting in 1969:

Actiepunten blijven de kop op steken

Het studentenprotest leeft weer, maar is eigenlijk nooit dood geweest. Sinds 1969 steekt het om de zoveel tijd de kop op. ''Elk decennium heeft zijn hoogtepunten gehad”, zegt publicist en eveneens voormalig actievoerder Cees Willemsen.

''De actiepunten zijn altijd dezelfde: bureaucratisering van de universiteit, uitholling van het onderwijs of de studiebeurs. Ik vind het wel goed dat studenten voor zichzelf opkomen. Onder de huidige bezetters vind je de toekomstige professoren; het zijn nooit de domsten die actievoeren. Je kunt cynisch zijn en zeggen dat je alles al eens voorbij hebt zien komen, maar in hun beleving lopen deze studenten hier voor het eerst tegenaan. In plaats van dat ze zich machteloos afvragen wat ze aan de situatie kunnen doen, is het goed dat ze voor hun belangen opkomen.''

Zijn tienerzonen hadden het deze week over 'hippies', toen zij de Maagdenhuisbezetters op televisie zagen. Willemsen: ''De baard en de oude haardracht zijn weer terug. Degenen die protesteren, komen altijd uit dezelfde kringen. Het is de upper middleclass, intelligente jongelui uit een goed milieu.''

Beelden van de bezetting van het Maagdenhuis deze week: 

Methoden komen ook steeds terug

Dat ze nog steeds dezelfde actiemethoden hanteren als 45 jaar geleden, verbaast Willemsen niet. ''Er zijn maar weinig alternatieven, want ze willen ook geen andere studenten dwarszitten. Dan kun je een demonstratie houden of een gebouw bezetten.

En dat is nog effectief ook. Burgemeester Van der Laan kwam meteen naar het Maagdenhuis, de voorzitter van het college van bestuur ging ook direct in gesprek. Ze werden toch gedwongen het debat aan te gaan.''

Willemsen kwam in 1969 thuis in Breda voor het eerst met studentenprotesten in aanraking. Vader was een oudere deeltijdstudent in Tilburg, jongere studenten kwamen bij hem langs om te discussiëren. Er ging een wereld open voor de jonge Cees.

“Ik wilde excuses maken aan docenten, maar zij ook.”
Oud-actievoerder Cees Willemsen

''De revolutie greep langzaam om zich heen, heel inspirerend. Dankzij deze ervaringen ging ik in de jaren zeventig in Nijmegen studeren. Puur vanwege de protesten, want Nijmegen was een beetje de linkse hoofdstad van Nederland.

Daar werd het inhoudelijk debat gevoerd en het leverde harde gevechten op. Vaak over de studie-inhoud; er waren in onze ogen te weinig linkse hoogleraren. Onze demonstraties en bezettingen waren best massaal.

Later kwam ik nog oude docenten tegen, met wie we lijnrecht tegenover elkaar stonden. Ik wilde excuses maken, maar zij ook. Achteraf vonden ze het prachtig dat er zo’n kritische groep studenten opstond. Ze vonden het jammer dat ze het destijds niet zo hadden kunnen zien.''

Het borrelt op meer universiteiten

Voorzitter Tom Hoven van de studentenvakbond LSVb denkt dat de oude tijden dit jaar wel eens zouden kunnen herleven. ''De aandacht richt zich nu op de Universiteit van Amsterdam, maar het borrelt op meer universiteiten.

Overal gaat het om dat ene punt: inspraak voor studenten en docenten. Ik denk dat er een echte beweging ontstaat die zich landelijk gaat uitrollen. In 1969 lukte het om meer democratie af te dwingen. De laatste jaren gaat het echter de verkeerde kant op.

“'We hanteren een ander verdienmodel.' Zo gaat het tegenwoordig.”
Historicus Henk van Nierop

De eisen voor inspraak zijn verlaagd, universiteitsbesturen maken onderwijskeuzes op basis van rendement. We hopen dat er nu een nieuwe discussie ontstaat over hoe we studenten en docenten bij het onderwijs kunnen betrekken. De eerste toezeggingen zijn er, dus het lijkt erop dat actievoeren nog steeds helpt.''

Voor Van Nierop is het geen vraag aan wiens kant hij staat. Als hoogleraar aan de faculteit geesteswetenschappen ondervond hij aan den lijve hoe rigoureus er op de Universiteit van Amsterdam werd bezuinigd.

''Voor miljoenen. Het werd gewoon op ons dak geschoven, we konden er niet over meepraten. 'We hanteren een ander verdienmodel’, zo heette het. Zo gaat het tegenwoordig. De eisen van de actievoerders zijn dus volkomen terecht.''

Symbolische waarde

Dat het Maagdenhuis daarvoor nu al voor de elfde keer wordt bezet, stoort Van Nierop allerminst. ''Het heeft symbolische waarde. Ik zou niet één ander bestuurscentrum van een universiteit bij naam kunnen noemen.''

Ook Willemsen wordt er niet moe van. ''De oude hap kan zeggen dat ze deze gebeurtenissen al tien keer voorbij heeft zien komen. Maar elke generatie studenten moet laten zien waar ze voor staat. En ze mogen ook roepen dat ze zich inzetten voor degenen die na hen komen."

"Al is dat niet nodig, want zij staan over tien jaar zelf weer te protesteren om te laten weten wat ze vinden.''

Meer langere verhalen en achtergronden op NUweekend