"Ik ben er heilig van overtuigd dat dit zo'n gigantische impact gaat hebben", zo vertelt Bart Kok van Archivision wanneer we hem vragen hoe hij de toekomst van virtual reality voor zich ziet. Volgens hem is de techniek over vijftien jaar "zo groot als het internet nu is".

ArchiVision wacht daar niet op en geeft zijn klanten nu al virtuele rondleidingen door 3d-modellen van huizen. De interesse bleek zo groot, dat het bedrijf een speciale vr-afdeling in het leven riep: The Virtual Dutch Men.

De aantrekkingskracht van virtual reality is voelbaar, bijna tastbaar zelfs, zo blijkt ook wanneer ik wat vrienden uitnodig voor een virtueel achtbaanritje. Zelfs de meest ingetogene slaat kreten van complete verbazing uit. "Je voelt echt die kriebels in je buik."

Terwijl de Oculus feitelijk weinig meer is dan een bril met ingebouwd scherm, vergezeld door een camera die je hoofdbewegingen volgt.

Maar waar komt dat gevoel dan vandaan? En waar gaat virtual reality nog heen? Als we Facebook mogen geloven, dan wordt virtual reality een volwaardig communicatiemiddel. Het bedrijf betaalde begin dit jaar twee miljard dollar voor Oculus, het bedrijf achter de bril, om dat te verwezenlijken. 

Stel je een virtuele kantoorruimte voor waarin werknemers verspreid over de hele wereld aanwezig zijn om een Powerpoint-presentatie te volgen. Of een virtueel verjaardagsfeestje.

De techniek bestaat al, het is vooral wachten tot het moment dat virtual reality echt doorbreekt. Als het aan Oculus ligt, duurt dat nog even. Het wil niet een bril lanceren die mensen bijvoorbeeld massaal misselijk maakt. Het bedrijf waarschuwt concurrenten zelfs om in de tussentijd geen gehaast product te lanceren.

Die bezorgdheid is begrijpelijk: de Oculus Rift is met name nog een belofte aan de consument. Je kunt al wel een ontwikkelaarsversie in huis halen, maar die heeft de nodige haken en ogen.

Het werkt lang niet altijd en waar dat precies aan ligt, blijft vaak onduidelijk. Bovendien is 99 procent van de demo’s die je voor de bril kunt downloaden ook echt niet meer dan dat: een demo.

Het is wel een belofte die moeilijk is om niet te geloven. Vraag het anders maar aan de vele ontwikkelaars, kunstenaars en wetenschappers die al werken met de Oculus Rift.

Peter Werkhoven, hoogleraar aan de universiteit van Utrecht en algemeen directeur van TNO Technical Sciences, is blij dat er tegenwoordig zoveel aandacht voor is dankzij Oculus. Zelf doet hij al twintig jaar onderzoek met virtual reality en heeft hij het wel weer een beetje gezien met enkel rondkijken in een virtuele wereld.

Werkhoven wil ook de overige zintuigen erbij betrekken, "niet alleen zien en een beetje horen". Volgens hem ontbreekt het bij virtual reality nog aan tactiele informatie, het daadwerkelijk voelen met de huid.

Onderzoek hiernaar heeft al aardig wat opgeleverd, zoals het experimentele pak dat de Nederlandse astronaut André Kuipers heeft getest in het internationale ruimtestation ISS.

Dit pak gaf trillingen door aan Kuipers op basis van zijn relatieve positie, zodat hij in een gewichtsloze omgeving toch kon voelen wat onder en boven was. Iets dichter bij huis, aan de universiteit van Utrecht, laat Werkhoven via de Oculus Rift een digitale sprinkhaan over je arm lopen, waarbij je het beest ook echt lijkt te voelen.

Om de ervaring compleet te maken, stapt hij het liefst geheel af van de "klungelige" joysticks en knoppen om door een virtuele ruimte te navigeren. "We zijn bezig met brain-machine interfaces, waarbij je gedachten vertaald worden naar linksaf, of rechtsaf"

Zo kan alles zich bij wijze van spreken in je hoofd afspelen: zien, horen, voelen en zelfs bewegen. Maar ook zonder die extra informatie lijkt virtual reality al snel heel echt.

Onderzoeker Anouk Keizer, die de Oculus Rift inzet bij onderzoek naar anorexia, legt uit dat het te maken heeft met hoe de hersenen verschillende informatiestromen integreren.

"Wanneer we de wereld om ons heen waarnemen, vertrouwen we vaak op wat we zien, wat onze ogen ons vertellen. Zetten we een vr-bril op, dan nemen we de virtuele wereld ook snel aan voor 'waarheid'."

Volgens Werkhoven hebben we dat te danken aan ons visuele kanaal, dat "heel dominant is in onze sensoriek". Het blijkt bijzonder lastig om die informatie te overstemmen, zeker bij een Oculus Rift, omdat die zo’n breed gezichtsveld biedt.

Dat is "nodig om de hersenen de indruk te geven dat er niet iets op het scherm beweegt, maar dat je zelf beweegt, ook al zit je stil".

Dat realistische gevoel is op zijn beurt weer heel nuttig voor wetenschappelijk onderzoek, aldus Keizer, omdat het de validiteit hiervan kan verbeteren. Als deelnemers een experiment als echt ervaren, zullen de resultaten waarschijnlijk net zo waarheidsgetrouw zijn.

Christian Cherene van BeAnotherLab benadert Oculus minder wetenschappelijk. Zijn bedrijf maakte furore met het filmpje 'Gender Swap', waarbij twee naakte mensen via de Oculus Rift als het ware van lichaam wisselen.

De video ging de hele wereld over, waarna de mensen achter BeAnotherLab datzelfde deden om de samenwerking met kunstenaars op te zoeken. Zo kwam Cherene onlangs uit bij het International Documentary Festival in Amsterdam, om daar de Machine to be Another te demonstreren.

Volgens Cherene, zelf wel onderzoeker, is kunst een veel beter middel om de mogelijkheden van de Oculus Rift te ontdekken. Wetenschappelijk onderzoek duurt hem te lang en is bovendien gebonden aan heel strikte regels.

Voor een kunstproject gelden die niet. Op die manier kon BeAnotherLab bijvoorbeeld een voormalig danseres, die tegenwoordig in een rolstoel zit, weer even laten voelen hoe het is om te dansen.

Ik probeerde de Machine to Be Another zelf uit en schrok van hoe onwerkelijk en echt het tegelijk voelt. Je stapt niet alleen in het lichaam van iemand anders, maar ook in zijn of haar hoofd.

Waar een bril als Oculus Rift doorgaans door hardware beperkt wordt - bedrading, beeldvertraging, et cetera - was het nu een kwestie vertrouwen. Dit maakte een technische uitvinding als virtual reality heel menselijk.

Veel intiemer wordt het niet. Behalve dan in porno die voor virtual reality is gemaakt. De scènes worden met een 360 graden-camera opgenomen, die op het hoofd van de pornoacteur is gemonteerd. Met een Oculus Rift op je hoofd, voelt het zo echt net alsof je zelf seks hebt.

Ze zeggen wel eens dat een nieuwe technologie pas succesvol mag worden beschouwd als de porno-industrie het omarmt. In die realiteit leven we al.

Dit zijn de virtual reality-brillen van de toekomst