Donderdag bepaalde de rechter dat de Amerikaanse regering een maand uitstel krijgt om de video's van een Syrische gevangene die dwangvoeding krijgt in Guantanamo Bay, vrij te geven.

Eerder bepaalde de rechter al dat de overheid de video's niet langer geheim mag houden.

De Amerikaanse staat gaat waarschijnlijk nog in beroep tegen dat vonnis.

De discussie over de controversiële gevangenis, resultaat van de oorlog tegen terrorisme van oud-president George W. Bush, laait weer op in Amerika.

Het einde van het jaar nadert, en Amerikanen zijn niet vergeten dat president Barack Obama begin dit jaar opnieuw beloofde de gevangenis in Cuba binnen een jaar te sluiten. Nog 149 gevangenen zitten daar zonder proces vast. 

Het klonk zo simpel in 2008, toen Obama stellig verklaarde dat Guantanamo Bay gesloten zou worden. In de praktijk bleek sluiting van het detentiecentrum een stuk lastiger, met name vanwege de Republikeinse tegenwerking.

Obama heeft door de jaren heen verschillende keren uitgelegd waarom de gevangenis gesloten dient te worden. Guantanamo Bay schaadt volgens de president het imago van de Verenigde Staten.

"We moeten niet alleen met inlichtingen en militaire actie tegen terrorisme vechten, maar ook door trouw te blijven aan onze grondwettelijke idealen. We moeten een voorbeeld zijn voor de rest van de wereld", stelde Obama begin dit jaar nog maar eens.

Amerika kan volgens Obama, met de voorbeeldfunctie die het land heeft, verdachten niet langer zonder proces voor lange tijd opsluiten. 

Het lijkt niet waarschijnlijk dat Obama in 2014, zes jaar na zijn eerste belofte, wél de daad bij het woord kan voegen. The Wall Street Journal berichtte vorige week dat Obama zou overwegen zijn speciale bevoegdheden als president in te zetten om de gevangenis te sluiten, maar het Witte Huis sprak de berichten meteen tegen. 

Een zogeheten "executive order", een presidentieel decreet, is een impopulair paardenmiddel. Verschillende experts benadrukken in gesprekken met NU.nl dat Obama alle politieke steun in de toekomst kan vergeten als hij besluit het Congres te passeren en Guantanamo op eigen houtje sluit. 

"De vraag is wat Obama belangrijker acht: zijn eigen politieke erfenis of de volgende presidentsverkiezingen", zegt de Britse onderzoeksjournalist Andy Worthington, schrijver van het boek The Guantanamo Files.

"Als Obama kiest voor zijn politieke erfenis en zijn macht inzet om de gevangenis te sluiten, dan wordt de kans groter dat meer mensen op de Republikeinen stemmen bij de volgende presidentsverkiezingen."

Volgens Worthington heeft de sluiting van Guantanamo nooit de prioriteit van de regering gehad. "Obama kan heel goed verwoorden waarom Guantanamo Bay slecht is, maar hij heeft nooit écht werk gemaakt van sluiting. Hij heeft niet aangetoond een helder plan van aanpak te hebben."

Ondertussen blijven de Republikeinse vertegenwoordigers angst zaaien onder de Amerikaanse bevolking. "De Republikeinen claimen dat de terroristen in Guantanamo Bay zó uitzonderlijk gevaarlijk zijn dat ze zonder proces voor altijd opgesloten moeten blijven. Die boodschap heeft het gewenste effect: geen Amerikaanse gevangenis wil de vermeende terroristen opnemen." 

Ook Amerikadeskundige Charles Groenhuijsen denkt niet dat Guantanamo Bay op korte termijn wordt gesloten. "Ik zou erg verbaasd zijn als dat zou lukken. Ik zou niet weten hoe dat tot stand moet komen", aldus Groenhuijsen.

"Het is een hopeloze erfenis van Bush, uit de hoogtijdagen van de strijd tegen het terrorisme. Dit is de nasleep van die strijd en die kan nog jaren gaan duren."

Groenhuijsen stelt dat Obama het op geen enkele manier goed kan doen. "Als hij de vermeende terroristen vrijlaat en er ontploft ergens een bom, dan duiken de Republikeinen bovenop Obama. Maar als hij de verdachten een rechtszaak biedt, kunnen zij uitgroeien tot martelaren in een showproces. Dat is het laatste wat Obama wil."

Groenhuijsen benadrukt bovendien dat er vaak niet genoeg bewijs is voor een degelijke rechtszaak. Veel van de vermeende terroristen zijn na 9/11 preventief opgepakt, voordat ze een aanslag konden beramen of plegen. "Het is niet zoals bij een inbraak, waarbij de dief zijn vingerafdrukken heeft achtergelaten", aldus Groenhuijsen.

Willem Post, Amerikadeskundige bij Clingendael, benadrukt dat de recente opmars van de Islamitische Staat (IS) niet gunstig is voor Obama. IS vergroot de Amerikaanse angst voor terreur en verkleint de kans dat de Republikeinen overstag zullen gaan. 

"Vorig jaar kondigde Obama min of meer het einde van de 'war on terror' af, maar nu is hij eigenlijk gestart met een nieuwe oorlog tegen terreur. De opmars van IS leidt er niet bepaald toe dat Amerikanen er zin in krijgen om terroristen van Guantanamo te verschepen naar het Amerikaanse vasteland. Er bestaat een enorme angst om de terroristen in Amerika te vestigen."

Post wijst op het belang van de aankomende congresverkiezingen in Amerika, die in november worden gehouden. Als de Republikeinen een meerderheid in de Senaat krijgen, betekent dat voor Obama dat zijn tegenstanders meer macht krijgen om voorstellen te blokkeren.

Post en Worthington denken dat een decreet dan de enige manier is voor Obama om Guantanamo in zijn laatste presidentstermijn te sluiten.

Meer langere verhalen en achtergronden op NUweekend