In Nederland richt de discussie zich vooral op Amsterdam. Het is dan ook niet toevallig dat juist hier zowel UberPop, een app waarmee particulieren zich als taxichauffeur kunnen aanbieden, als huizenverhuursite Airbnb op weerstand stuiten.

Het lijkt ideaal: via een site een mooi appartement aan de grachten uitzoeken en dat voor niet al te veel geld een paar dagen huren. En dat is het ook, althans voor de huurders en verhuurders.

Omwonenden zijn soms minder gelukkig, zo blijkt uit cijfers van de gemeente Amsterdam. In de eerste negen maanden van dit jaar werden via een speciaal meldpunt voor overlast door vakantieverhuur 29 gevallen gemeld, vooral in de stadsdelen Centrum, Zuid en West.

Hierbij gaat het in de meeste gevallen om geluidsoverlast. "De gasten moeten vaak wachten voor mijn deur, telefoneren luid in het Italiaans en gaan brutaal op mijn bankje zitten", aldus een Amsterdammer.

Intussen is Amsterdam wel de eerste stad ter wereld die Airbnb gelegaliseerd heeft. De verhuurder is daarbij wel aan regels gebonden. Iedereen mag zijn huis verhuren, zolang dat maar maximaal twee maanden per jaar gebeurt en er toestemming is van de huiseigenaar of de Vereniging van Eigenaren.

Tegenstanders wijzen op oneerlijke concurrentie: particulieren die via platforms als Airbnb hun woning als vakantieverblijf aanbieden, hebben met veel minder regeltjes en kosten te maken dan hotels.

Dat geldt ook voor UberPop, dat Amsterdam sinds afgelopen zomer gebruikt als proeftuin, ondanks een verbod op de dienst van de Inspectie Leefomgeving en Transport. Chauffeurs die toch via de app mensen vervoeren, riskeren dan ook een boete en een strafblad.

"UberPop is dan wel begonnen, maar zal er waarschijnlijk ook snel weer mee stoppen", denkt Hubert Andela van Koninklijk Nederlands Vervoer (KNV). "De Wet personenvervoer is duidelijk: het is in strijd met de vergunningsplicht."

"Er zijn al verschillende apps voor autodelen en er is ook zoiets als de treintaxi en de zonetaxi. Uber heeft echter niets met de deeleconomie te maken", vindt Andela. "Bovendien staat Uber er te weinig bij stil dat ons ov-systeem heel goed is. Er is in Nederland helemaal niet zo’n grote markt voor."

De Utrechtse Hoogleraar Innovatie Koen Frenken onderschrijft de mening van Andela. "Uber valt niet onder de definitie van de deeleconomie, waarin sprake is van het delen van onbenutte capaciteit. Iemand vervoert op afroep iemand anders van a naar b, dus het is geen liftdienst, zoals BlaBlaCar."

Airbnb behoort volgens Frenken dan weer wel tot de deeleconomie, "maar niet als je continu je huis onderverhuurt. Dan run je gewoon een illegaal hotel."

Er is vaker sprake van een hellend vlak. "Kijk naar Thuisafgehaald.nl. Als je een maaltijd over hebt en die via internet aanbiedt, is dat onbenutte capaciteit. Als je echter twintig maaltijden staat te koken, speel je restaurantje."

De overheid aarzelt nog met het opleggen van regelgeving. "Kamerleden willen wel graag innovatie", denkt Frenken, "maar er zitten veel haken en ogen aan regels."

Voor UberPop zou dan, als de nieuwe Taxiwet die eraan komt de dienst wel toestaat, gedacht kunnen worden aan een vergelijkbaar systeem als voor Airbnb gehanteerd wordt, waarbij een bepaald maximumbedrag per maand verdiend mag worden met het aanbieden van ritten.

"In de toekomst moeten bedrijven en mensen die actief zijn in de deeleconomie wellicht gegevens van hun transacties gaan overhandigen. Dan kan de overheid er ook belasting over gaan heffen", aldus Frenken.

Airbnb is in Nederland in een jaar tijd met 175 procent gegroeid, gemeten naar het aantal gebruikers, zo bleek in juli. Nederlandse platforms als Thuisafgehaald, Snappcar en Peerby zetten ook klinkende cijfers neer, met een groei van respectievelijk 99, 350 en 500 procent.

"Het gaat goed met de deeleconomie in Nederland", zegt Harmen van Sprang, die samen met Pieter van de Glind shareNL heeft opgericht, een overkoepelend kennisplatform voor de Nederlandse deeleconomie.

Volgens Van Sprang bevindt Nederland zich internationaal in de voorhoede. "Het staat dicht bij de Nederlander. Dat heeft te maken met onze koopmansgeest, maar ook met openheid, met doordringend duurzaamheidsbesef en met het feit dat we gewoon veel online zijn."

Van Sprang verwacht dat bestaande platformen blijven groeien, terwijl er allerlei nieuwe diensten omheen ontstaan. "Denk aan een schoonmaakdienst en een sleutelservice die zich richten op Airbnb."

"Pas als gebruik straks net zo makkelijk is als bezit, wordt de deeleconomie echt een doorslaand succes. De deeleconomie wordt dan een deelmaatschappij."

Ook grote bedrijven zijn ervan doordrongen dat zij niet meer om de deeleconomie heen kunnen. "Achmea bijvoorbeeld heeft zich als verzekeraar verbonden aan drie verschillende autodeelplatformen. Daimler heeft Car2Go ontwikkeld. Het is goed dat bedrijven meebewegen."

Ondernemers in de autoverhuursector en hotelbranche daarentegen zullen hun omzet zien teruglopen, zo denkt hoogleraar Innovatie Frenken. "In de hotelbranche zal het nog wel meevallen, dankzij de zakelijke markt en de toename van toerisme, maar de autoverhuursector krijgt het zwaar."

De grote winnaars in de deeleconomie zijn de consumenten, die veel goedkoper aan hun diensten en producten kunnen komen. Hoewel het nadeel voor hen is dat alles wordt geregistreerd. Je gegevens komen in handen van bedrijven. Ook kan een review ten onrechte negatief zijn. Het is heel vervelend als je identiteit op internet niet strookt met de werkelijkheid.

Per saldo pakt de deeleconomie positief uit, denkt Frenken. "Autodelen levert mogelijk een grote milieuwinst op, vooral doordat een deel van de autoproductie hierdoor wegvalt. Ook is er een sociaal aspect, mensen ontmoeten eerder vreemden, komen uit een sociaal isolement."

Meer langere verhalen en achtergronden op NUweekend