NU.nl
Maandag gaan de landelijke eindexamens op middelbare scholen van start. De examens zijn dit jaar beter verpakt en later afgeleverd dan in het verleden. Dit om een grote examendiefstal zoals op de Rotterdamse school Ibn Ghaldoun vorig jaar tegen te gaan.
Extra veiligheidsmaatregelen tegen gesjoemel. Maar sluiten deze maatregelen examenfraude ook uit? "Nee", is het antwoord dat NU.nl noteerde na een rondgang langs de betrokken instanties.
"Volledig uitsluiten kunnen we niet. Een waterdicht systeem bestaat immers niet", schreef staatssecretaris Sander Dekker van Onderwijs begin dit jaar ook al in een brief aan de Tweede Kamer. 'Lering trekken uit de situatie bij Ibn Ghaldoun' was het devies.
Uit de kluis in de islamitische school Ibn Ghaldoun werden vorig jaar mei 27 eindexamens gestolen, waaronder vijftien vwo-, tien havo- en twee vmbo-examens. De eindexamens werden vervolgens door leerlingen tegen betaling verspreid.
De fraude, die uiteindelijk leidde tot de sluiting van Ibn Ghaldoun (lees ook: Directeur ervaart positieve energie 'nieuw' Ibn Ghaldoun), kwam aan het licht toen het vwo-examen Frans op internet verscheen, de dag voordat het zou worden afgenomen.
Kluizen
"Examendiefstal of -fraude kun je nooit helemaal uitsluiten", vindt ook Linda Zeegers van de Voortgezet Onderwijsraad. Heel praktisch: het traject van bezorging, verpakking en bewaring van de examens is geëvalueerd en het deel rond de aanlevering en beveiliging van de papieren examens werd aangescherpt.
De examens zijn een week later dan normaal per koerier bij de scholen afgeleverd, "waardoor ze zo kort mogelijk in de school liggen", zegt Zeegers.
Op Ibn Ghaldoun lagen de examens vorig jaar al tijdens de meivakantie op school. De eerste keer dat de verdachten in de kluis kwamen op de islamitische school, is op 30 april geweest.
De verdachten hebben toen de boel verkend. De volgende dag werden er 24 examens gestolen en later in mei nog eens drie examens. Het dakluik dat hen toegang verschafte tot de kluis was overigens niet afgesloten.
"Door de grote impact van de diefstal op Ibn Ghaldoun hebben de scholen ook hun eigen procedure, regels en beveiliging nog eens goed nagelopen", aldus Zeegers. Scholen hebben naar aanleiding van die evaluatie maatregelen genomen. Denk aan: wie beheert de kluis? Wie hebben de code of sleutels van de kluis? Ook zijn er kluizen vervangen.
Geen uitdaging
Na de meivakantie, die dinsdag 6 mei afliep, kon de afdeling DUO Examendiensten beginnen met het versturen van de examens. DUO kreeg door de nieuwe maatregel minder dan een week de tijd om de examens in hun nieuwe veiligheidsjasje - om het ongezien openen en sluiten van de verpakking verder tegen te gaan - per koerier op de scholen af te leveren.
"De examens worden, als ze van de drukker komen, op een geheime plek in Nederland verzameld", legt Daniël Blok van DUO uit. "Afgelopen week werden de examens binnen een paar dagen vanaf die plek naar de scholen toegereden. Vroeger gebeurde dat al binnen een paar dagen en nu was dat niet anders. Voor ons dus geen uitdaging."
Volgens Blok dragen de maatregelen zeker bij aan het tegengaan van fraude, "de examens liggen tenslotte een stuk korter op de scholen", maar "uitsluiten kan nooit".
'Langer dan verwacht’
Papieren examens. Een veiliger jasje. Per koerier. Kluizen. Waar blijft een volledige digitalisering? Volgens de Voortgezet Onderwijsraad 'duurt het langer dan verwacht'.
"Digitalisering vraagt veel voorbereiding en bleek in de praktijk steeds nieuwe, soms onverwachte, problemen op te leveren", zegt Zeegers.
"Zo is de software waarin het wordt afgenomen twee jaar geleden herzien nadat er veel storingen bleken te zijn geweest tijdens de examens. Het moet natuurlijk ook bijzonder goed getest worden voordat je dat loslaat op eindexamenleerlingen die met het belangrijkste moment in hun schoolloopbaan bezig zijn. Dat mag niet misgaan."
Een digitaal examen zal volgens Zeegers echter nooit als extra maatregel worden ingevoerd om fraude tegen te gaan. "Digitalisering brengt tenslotte weer eigen veiligheidsrisico’s met zich mee."
Meerwaarde
Mirjam Kapelle van het College voor Examens ziet het überhaupt niet tot stand komen dat het overgrote deel van de centraal examenvakken op de computer zal worden aangeboden.
"Als we kijken naar vwo, havo en vmbo GT (gemengd theoretische leerweg, red.) zien we dat niet gebeuren", stelt Kapelle. "De afweging om examens digitaal aan te bieden heeft te maken met de meerwaarde ervan ten opzichte van de papieren versie."
Per jaar worden er zo’n twee miljoen centrale examens en toetsen afgenomen. De helft gebeurt al digitaal. Zo worden alle algemene vakken bij vmbo BB (basisberoepsgerichte leerweg, red.) en KB (kaderberoepsgerichte leerweg, red.) flexibel digitaal aangeboden. Volgens Kapelle "om scholen op grond van pedagogische en didactische argumenten keuzemogelijkheden te bieden in afnamemomenten".
Het College voor Examens gaat ervan uit dat het aantal digitale examens in de toekomst zal toenemen, "mits het iets toevoegt", aldus Kapelle.
De Voortgezet Onderwijsraad noemt het vanzelfsprekend dat de examinering steeds meer digitaal zal worden. "Het onderwijs zelf digitaliseert steeds meer, het is logisch dat de examinering in lijn is met het onderwijs", vindt Zeegers. Maar een extra maatregel tegen fraude is het niet.
Niet nalaten
Het ministerie van Onderwijs laat desgevraagd weten dat er voorlopig geen andere maatregelen tegen examenfraude in het verschiet liggen.
Volgens Kapelle is er ook geen reden deze te verwachten. "Mochten nieuwe maatregelen in de toekomst wel noodzakelijk blijken, dan zal het College voor Examens niet nalaten deze door te voeren", stelt Kapelle.
