Waarom er over een boycot gesproken wordt: In 2012, amper een jaar nadat het WK van 2022 op schimmige wijze was toegewezen aan Qatar, verschenen de eerste rapporten van mensenrechtenorganisaties over de belabberde omstandigheden voor migrantenarbeiders in de oliestaat. De Britse krant The Guardian becijferde onlangs dat er tussen 2010 en 2020 ruim 6.750 arbeiders uit India, Nepal, Bangladesh, Pakistan en Sri Lanka om het leven kwamen in Qatar.

"En ook de rechten voor vrouwen en lbhti's deugen van geen kant in Qatar", zegt Jan Kooy van Human Rights Watch. "Je moet wel een heel grote optimist zijn om te denken dat de situatie beter zal zijn op het moment dat het WK volgend jaar op 21 november begint."

Mensenrechtenorganisaties pleiten niet voor een boycot. "Wij denken dat druk uitoefenen op de regering van Qatar en de FIFA een betere manier is om de situatie van de migrantenarbeiders te verbeteren", zegt Ruud Bosgraaf van Amnesty International.

Human Rights Watch hoopt ook dat deelnemende landen hun invloed maximaal zullen benutten. "Die druk wordt wel degelijk gevoeld in Qatar, dat land zit niet te wachten op kritiek", aldus Kooy.

De mensenrechtenorganisaties zijn niet tégen een boycot. "Maar een boycot gaat de arbeiders, vrouwen en homo's niet helpen", zegt Kooy.

Eerdere boycots van sportevenementen hadden niet heel veel succes. "Historisch gezien is er nog nooit een oproep tot een boycot tegen mensenrechtenschendingen geweest die écht is geslaagd, behalve de boycot tegen Zuid-Afrika ten tijde van de apartheid", zegt Paul Reef, die aan de Radboud Universiteit in Nijmegen promotieonderzoek doet naar protest bij grote sportevenementen.

Robert Siekmann, gepensioneerd professor sportrecht aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, brengt daar tegenin dat een sportboycot in potentie wel een effectief middel is. "De publiciteit is groot en de financiële schade is relatief klein, veel kleiner dan bij bijvoorbeeld een handelsboycot."

Wat de KNVB zegt over het WK in Qatar: De Nederlandse voetbalbond is nooit voorstander geweest van een WK in Qatar, maar ziet een boycot niet zitten.

De KNVB zegt de aandacht voor het WK te kunnen gebruiken om de situatie voor de gastarbeiders te verbeteren. "Door diplomatie, het ondersteunen van projecten voor migrantenarbeiders en vrouwen in Qatar en vooral aandacht op te blijven eisen van de regering in Qatar."

Wat mensenrechtenorganisatie willen zien gebeuren: "Amnesty International wil dat de KNVB zich echt openlijk uitspreekt", zegt Bosgraaf. "Een duidelijk statement als: wij weten wat er aan de hand is en roepen Qatar en vooral de FIFA op om het probleem van migrantenarbeiders te regelen."

De start van de Europese WK-kwalificatie - met wedstrijden van Oranje tegen Turkije (woensdag), Letland (zaterdag) en Gibraltar (volgende week dinsdag) - is volgens de mensenrechtenorganisaties een goed moment voor bondscoach Frank de Boer en de spelers van het Nederlands elftal om ook een statement te maken.

"Sporters, en zeker voetballers, hebben tegenwoordig een enorme megafoon, met miljoenen volgers op sociale media", zegt Kooy.

Vorig jaar toonden de Oranje-spelers met meerdere statements tegen racisme al aan dat ze politiek en sport niet per se gescheiden willen houden. "Wij begrijpen dat de strijd tegen racisme dichter bij de spelers staat dan Qatar", aldus Bosgraaf. "Maar het zou heel welkom zijn als ze zich ook zouden verdiepen in deze situatie."