Er zijn zeker 189 Nederlanders omgekomen bij de vliegramp in Oekraïne met vlucht MH17 van Malaysia Airlines. Het toestel is "hoogstwaarschijnlijk neergeschoten", zei minister Ivo Opstelten (Justitie) vrijdag.
In het neergestorte vliegtuig zaten 298 inzittenden, van wie vijftien bemanningsleden, die allen omkwamen bij de crash. Van vier slachtoffers is de nationaliteit nog steeds onbekend, aldus Malaysia Airlines.
Onder de slachtoffers zijn verder 44 Maleisiërs (waaronder de bemanning), 27 Australiërs, 12 Indonesiërs, 9 Britten, 4 Duitsers, 4 Belgen, 3 Filipijnen, een Nieuw-Zeelander, een Canadees en een Amerikaan.
Het toestel kwam neer boven een gebied waar het regeringsleger van Oekraïne en pro-Russische separatisten elkaar bevechten. "Het toestel is hoogstwaarschijnlijk neergeschoten", zei minister Opstelten op basis van informatie van de veiligheidsdiensten. "Het is van groot belang om precies te achterhalen wat er is gebeurd."
De raket waarmee de Boeing vermoedelijk is neergeschoten is hoogstwaarschijnlijk afgevuurd door pro-Russische separatisten, zo concluderen Amerikaanse inlichtingendiensten.
Persconferentie
Premier Mark Rutte sprak donderdagavond van een "gitzwarte dag". Vrijdag stelde hij in een gezamenlijke persconferentie met minister Frans Timmermans dat het erop lijkt dat het vliegtuig uit de lucht is geschoten. Hij baseert dat naar eigen zeggen op informatie van "de diensten".
Rutte: "Laat één ding glashelder zijn, we willen de onderste steen boven krijgen. En als duidelijk wordt dat dit een aanslag was, zal ik mij er persoonlijk voor inzetten dat de daders worden opgespoord en hun gerechte straf krijgen. Eerder zullen wij niet rusten. Dat zijn wij de onschuldige slachtoffers en hun nabestaanden verplicht."
Timmermans is vrijdagavond geland in de Oekraïense hoofdstad Kiev, samen met een onderzoeksteam. Timmermans wil met zijn aanwezigheid voor elkaar krijgen dat er vrije toegang komt tot het rampgebied, zodat de onderzoekers hun werk onbelemmerd kunnen doen. Volgens hem is het belangrijk dat er onafhankelijk naar de kwestie wordt gekeken.
De bewindsman sluit niet uit dat hij tijdens zijn bezoek aan het oosten van Oekraïne ook gaat spreken met de separatisten die zich hebben afgescheiden van Kiev.
Bekijk hier beelden van de persconferentie van Rutte en Timmermans:
Obama
De Amerikaanse president Barack Obama stelde vrijdagavond in een persconferentie dat "het Nederlandse volk moet weten dat wij schouder aan schouder met jullie staan in jullie rouw".
Obama benadrukte dat het erop lijkt dat het vliegtuig is neergeschoten met een luchtdoelraket vanuit door separatisten gecontroleerd gebied. De separatisten krijgen wapens van de Russen, stelde Obama, en in het gebied zijn eerder al gevechtsvliegtuigen uit de lucht geschoten.
Obama verklaarde, zoals hij eerder ook al deed, dat zijn Russische ambtsgenoot Vladimir Poetin niet genoeg doet om het conflict te kalmeren. Hij blijft de separatisten volgens de Amerikaanse president via de achterdeur steunen.
De dood van de mensen aan boord van vlucht MH17 is volgens Obama "een schande van onbeschrijfelijke proporties".
Bekijk de persconferentie van Obama:
Schadevergoeding
Malaysia Airlines geeft de nabestaanden een voorlopige schadevergoeding van 5.000 dollar (3.696 euro) per inzittende, voor de eerste kosten die ze moeten maken. Dat zei vicepresident Huib Gorter in een persconferentie op Schiphol.
De nabestaanden zijn donderdag al ondergebracht in een hotel. Voor hun verblijf daar hoeven ze ook niet te betalen. Malaysia Airlines heeft contact met alle nabestaanden van omgekomen passagies, aldus Gorter. Er is met ze gepraat en zij zijn geïnformeerd over de laatste ontwikkelingen.
De luchtvaartmaatschappij is aan het bekijken of de nabestaanden naar de plek van de ramp in Oekraïne willen gaan. "We willen de mensen er naar toe laten gaan, als ze daar behoefte aan hebben. Het is logistiek wel een ingewikkelde operatie."
De luchtvaartmaatschappij stuurt vanuit Kuala Lumpur een vliegtuig met hulpverleners naar Kiev. Het vliegtuig en een aantal hulpverleners zal daarna doorvliegen naar Amsterdam om de nabestaanden bij te staan.
Alle systemen van de Boeing 777 functioneerden normaal, tot het toestel van de radar verdween, zei Gorter ook. Malaysia Airlines heeft besloten om helemaal niet meer over Oekraïne te vliegen. In plaats daarvan vliegen de toestellen over Turkije.
Onderzoek
Vrijdagmiddag meldt de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) dat een team van internationale waarnemers op de rampplek is aangekomen per helikopter. Zij zouden echter van de rebellen geen volledige, onbeperkte, toegang tot het gebied hebben gekregen.
De OVSE bevestigt dat er in de lucht is geschoten.
Zaterdag wordt een nieuwe poging ondernomen, aldus de OVSE. Zwitserland, dat momenteel de OVSE voorzit, bevestigt vrijdagavond dat "lokale, illegale en gewapende groepen'' de waarnemers "volledige toegang'' tot het rampgebied hebben ontzegd. Zij hadden niet de bewegingsvrijheid die zij nodig hebben om hun werk te doen. Een groep van zo'n 21 waarnemers was vrijdagmiddag zo'n 75 minuten op de plek des onheils.
Bekijk beelden van het team op de rampplek:
Veiligheidsraad
Ook de VN-Veiligheidsraad heeft vrijdag een "volledig, diepgrondig, en onafhankelijk onderzoek" naar de toedracht van de ramp geëist.
De Nederlandse ambassadeur bij de VN, Karel van Oosterom, zei vrijdag tijdens het spoeddebat van de Veiligheidsraad dat de getroffen naties verdienen om te weten wat er is gebeurd. Van Oosterom benadrukte dat al het bewijsmateriaal, zoals zwarte dozen, onmiddellijk beschikbaar wordt gesteld voor het onderzoek.
Als vast komt te staan dat het Maleisische toestel is neergeschoten, moeten de direct en indirect verantwoordelijken ter verantwoording worden geroepen en berecht. Dat is voor Nederland ''een morele verplichting jegens de slachtoffers en onze plicht ten aanzien van het internationaal recht. Mijn land zal niet rusten tot er gerechtigheid is.''
''Dit is een donker uur in onze nationale geschiedenis; wij zijn een natie in shock en in tranen'', aldus Van Oosterom. ''Maar wij zijn ook een natie die verenigd is in haar vastbeslotenheid om te zoeken naar de waarheid over wat er gebeurd is.''
De Maleisische minister van Transport, Liow Tiong Lai, sprak vrijdagochtend van een "misdaad tegen de menselijke waardigheid" als het vliegtuig van Malaysia Airlines blijkt te zijn neergeschoten. Ook de regering van Maleisië wil een onafhankelijk onderzoek.
Poetin
Ook de Russische president Vladimir Poetin heeft vrijdag gesteld dat er een onafhankelijk onderzoek moet komen. Hij bracht in een brief aan Rutte zijn condoleances over.
Oekraïne heeft de Russische verdachtmaking dat het Malaysia Airlines-vliegtuig is neergehaald met een door het Oekraïense leger afgevuurde raket, van de hand gewezen.
Poetin heeft opgeroepen tot een staakt-het-vuren tussen beide partijen in Oost-Oekraïne om onderhandelingen mogelijk te maken. Dat zei hij vrijdag tijdens een bijeenkomst met kerkelijke leiders.
Bergers
Bergers hebben inmiddels 181 lichamen geborgen op de rampplek.
De stoffelijke overschotten worden voor identificatie overgebracht naar Charkov, 170 kilometer van de plek van het ongeluk. Die stad staat onder controle van de centrale regering van Oekraïne in Kiev.
Vrijdagochtend werd bekend dat onder de inzittenden ook PvdA-Senator Willem Witteveen (62) was.
Familie
De slachtoffers worden zo snel mogelijk gerepatrieerd naar Nederland, aldus Opstelten. De namen worden pas bekendgemaakt als alle nabestaanden zijn geïnformeerd.
Opstelten zei te begrijpen dat het voor vrienden en familie soms lang duurt voor ze duidelijkheid krijgen. "We werken met man en macht. Niemand moet via de media horen of zijn of haar geliefde is omgekomen." Familierechercheurs worden aangesteld om nabestaanden te helpen met het verwerken van hun verlies.
Maandag is er een besloten bijeenkomst voor de nabestaanden. Het speciale noodnummer (070-3487770) van Buitenlandse Zaken is de hele nacht constant gebeld, laat een woordvoerder vrijdag weten. Later op de dag vertrekt het consulaire bijstandsteam van het ministerie naar Kiev. Het gaat om vier of vijf mensen die de ambassade in de Oekraïense hoofdstad gaan versterken.
Zwarte dozen
Een passagierstoestel als de Boeing 777 die donderdag uit de lucht zou zijn geschoten heeft doorgaans twee zwarte dozen aan boord. Een daarvan slaat vluchtgegevens op, de andere legt de gesprekken in de cockpit vast.
Er is verwarring ontstaan over de locatie van de zwarte dozen. Zowel de Oekraïense autoriteiten als de rebellenleiders zeggen niet te weten waar ze op dit moment zijn, melden Russische en Oekraïense media. Malaysia Airlines heeft zelf nog geen duidelijkheid over de toestand en locatie van de zwarte dozen.
Het Oekraïense ministerie van Noodsituaties liet vrijdag in een verklaring weten dat de twee zwarte dozen van het vliegtuig van Malaysia Airlines zijn gevonden door medewerkers, maar dat niet duidelijk is waar ze op dit moment zijn.
De separatisten in de regio maakten eerder melding van de vondst van de dozen. Premier Aleksandr Borodaj van de Volksrepubliek Donetsk ontkende dat vrijdagmiddag. Rusland heeft laten weten dat het de zwarte dozen niet op eigen grondgebied zal onderzoeken.
België
België heeft een team experts naar Schiphol gestuurd om de Nederlandse autoriteiten bij te staan in de nasleep van het vliegtuigongeluk. Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders kan het overlijden van vijf Belgische slachtoffers bevestigen.
De minister sluit niet uit dat er nog meer Belgen in het vliegtuig zaten, maar dat is tot nu toe nog niet bevestigd. België is ook bereid een identificatieteam naar Oekraïne te sturen als dat nodig blijkt, zei Reynders.
Koning Filip heeft vrijdag met koning Willem-Alexander gebeld over het ongeluk. De Belgische vorst betuigde zijn medeleven, aldus het Belgische koningshuis.
Geld terug
Malaysia Airlines geeft alle houders van tickets die niet langer willen vliegen met de maatschappij hun geld terug, meldt Sky News. Houders van tickets voor vluchten tot en met 25 juli kunnen zonder bijkomende kosten hun geld terug vragen.
Vrijdag vertrekken twee vluchten van Malaysia Airlines naar Kuala Lumpur vanaf Schiphol. Het vluchtnummer van de dagelijkse Malaysian Airlines-vlucht tussen Amsterdam en Kuala Lumpur wordt per 25 juli veranderd van MH17 in MH19.
In vertrekhal 3 op de luchthaven Schiphol is vrijdag een plek ingericht voor bloemen.
Bekijk beelden van bloemen op Schiphol:
Gespreksopnames
De Oekraïense veiligheidsdienst SBU heeft gesprekopnames van de luchtverkeersleiders in beslag genomen. Dat meldde een bron binnen de luchtverkeersleiding vrijdag aan het Russische persbureau Interfax.
Volgens de bron gaat het om de opnames van gesprekken tussen de luchtverkeersleiders en bemanningsleden van de Boeing 777 die donderdag in het oosten van Oekraïne neerstortte. De opnames worden onderzocht door de SBU in de Oekraïense hoofdstad Kiev.
Dossier vliegramp Oekraïne | Dit weten we over de vliegramp | Liveblog (gesloten)
Internationale reacties | Politieke reacties
Vliegramp Oekraïne
