Het is zeker dat we, zodra er een coronavaccin is, niet in één keer genoeg vaccins hebben om heel Nederland tegelijk in te enten. Het is gelukkig waarschijnlijk ook niet nodig om iedereen te vaccineren om de coronamaatregelen af te kunnen schaffen. Hoeveel mensen hiervoor wel gevaccineerd moeten zijn, zal voor een groot deel van het vaccin gaan afhangen.

In de meest ideale situatie zijn er zo min mogelijk mensen vatbaar voor het coronavirus, zodat er sprake is van groepsimmuniteit. Het virus kan dan te weinig mensen besmetten om zich goed te kunnen verspreiden en dus geen grote uitbraken meer veroorzaken.

Je kunt op twee manieren afweer tegen het coronavirus krijgen: na besmetting en na een vaccin. Hans Heesterbeek, hoogleraar Theoretische Epidemiologie aan de Universiteit Utrecht, legde eerder aan NU.nl uit dat mogelijk minstens 50 tot 60 procent van de Nederlanders afweer tegen het coronavirus moet hebben om groepsimmuniteit te bereiken. Zonder vaccin is groepsimmuniteit volgens Heesterbeek nog lang niet in zicht.

Hoeveel een vaccin aan groepsimmuniteit kan bijdragen, hangt af van het aantal beschikbare vaccins, de werkzaamheid van de vaccins en de vaccinatiebereidheid. Bovendien weten we nog niet of langdurende groepsimmuniteit haalbaar is. We weten namelijk nog niet hoe lang je na infectie of vaccinatie beschermd bent tegen het coronavirus.

Groepsimmuniteit is wellicht ook niet nodig om Nederland voldoende tegen het coronavirus te beschermen om een groot gedeelte van de maatregelen los te kunnen laten. Ben van der Zeijst, emeritus hoogleraar Vaccinologie aan het LUMC, vertelde donderdag in de NU.nl-podcast Dit wordt het nieuws dat hij verwacht dat als de groep die een relatief groot risico loopt op een ernstig verloop van COVID-19 is gevaccineerd, we de teugels voor een groot deel kunnen laten vieren.

"Ik verwacht daar zelf geen rampzalige gevolgen van. Maar, we moeten wel goed in de gaten houden wat er gebeurt, het loslaten van de maatregelen moet stapsgewijs."

Hoe snel maatregelen los kunnen worden gelaten, zal voor een belangrijk deel afhangen van het uiteindelijke vaccin. De Gezondheidsraad benadrukte donderdag dat het belangrijk is dat, als je eerst ouderen en andere kwetsbaren vaccineert, het vaccin juist in deze groepen effectief moet zijn in het voorkomen van ernstige ziekte en sterfte.

Het is bekend dat bij ouderen vaccins vaak iets minder goed aanslaan, omdat het immuunsysteem minder goed werkt. Of dit ook bij het coronavaccin een probleem gaat vormen, is nog onduidelijk. De ontwikkelaar van één van de mogelijke coronavaccins, Pfizer, maakte woensdag bekend dat hun coronavaccin ook bij 65-plussers zeer effectief lijkt te zijn.

Op basis van wat we nu weten, adviseert de Gezondheidsraad om eerst zestigplussers en mensen met ernstige aandoeningen te vaccineren. Het kabinet liet vrijdag weten dit advies over te nemen.

De Gezondheidsraad heeft ook alternatieve vaccinatiestrategieën gemaakt. Bijvoorbeeld voor het geval dat er heel weinig coronavirusinfecties zijn tegen de tijd dat er gevaccineerd gaat worden. In deze situatie wil je volgens de Gezondheidsraad mogelijk vooral voorkomen dat het coronavirus opnieuw oplaait, en kan het dus helpen om de groepen die veel sociale contacten hebben en het coronavirus daardoor makkelijk kunnen verspreiden als eerste te vaccineren.

Het is bij deze strategie wel noodzakelijk dat het vaccin niet alleen voorkomt dat je ziek wordt door het coronavirus, maar ook ervoor zorgt dat je het niet verder kan verspreiden. Of de vaccins dit inderdaad doen, wordt nog onderzocht.

Doordat nog niet alles bekend is over de vaccins, is dus nu niet te zeggen hoeveel vaccins er nodig zijn om afscheid te nemen van alle coronamaatregelen. Voor de vaccinatiestrategie die de Gezondheidsraad op dit moment aanbeveelt, moeten de vaccins in eerste instantie beschikbaar komen voor ongeveer 5 miljoen Nederlanders.

Het kabinet verwacht echter dat in het eerste kwartaal van 2021 3,5 miljoen Nederlanders zich kunnen laten vaccineren. De eerste vaccins zullen daarom beschikbaar worden gesteld aan de bewoners van verpleeghuizen en mensen met een verstandelijke beperking die in een instelling wonen. Als zij de inenting niet kunnen krijgen, zal zorgpersoneel dat met hen werkt worden gevaccineerd. Daarna zijn de zestigplussers met een ernstige aandoening aan de beurt, waarbij wordt begonnen met de oudste mensen.

In hoeverre deze vaccinatiestrategie slaagt, zal uiteraard ook afhangen van hoeveel mensen bereid zijn om zich te laten vaccineren.